Waar blijft het vrije Westen?

Het zijn verwarrende tijden. De geopolitieke spanningen worden met de dag groter, gewapende conflicten escaleren overal.

De oorlog tussen Israël en Hamas verhit wereldwijd de gemoederen. Het conflict in Oekraïne en de daarmee verbonden aanslag op vlucht MH17 verhogen de al aanwezige spanningen. Ondertussen veroveren radicale jihadisten van ISIS zo maar even grote delen van Irak, zonder noemenswaardige tegenstand te ondervinden.

Hoe moeten we dit allemaal duiden? In een interessante column in de Volkskrant, wijst ex-europarlementariër DerkJan Eppink (VVD) erop dat een wereldorde zonder het Westen, wanorde betekent. De vele conflicten die de wereld momenteel teisteren zijn in de ogen van Eppink deels te wijten aan gebrekkig leiderschap in het Westen. Met name het terugtreden van Amerika als “politieman van de wereld”, heeft veel kwalijke gevolgen. Denk maar aan het oprukken van de Islamofascistische moordenaars van  ISIS in Irak, of het ongehinderd sponsoren van terreurbeweging Hamas door staten als Iran en Syrië.

Ook de toenemende onzekerheden in Europa worden op die manier door Eppink geduid. Zo schrijft hij: “Europese leiders veroorloofden zich de luxe dat achter hun weekheid een sterk Amerika stond. Dat is voorbij”. Met andere woorden, Europa zal steeds meer de eigen boontjes moeten doppen waar het de eigen veiligheid betreft en dat juist op het moment dat de Russische beer uit zijn winterslaap lijkt te komen. Hoe gaan de Europese leiders daarop reageren?

Eppink verwijt Obama en zijn adviseurs zaken te veel op hun beloop te laten en een amateuristische zigzagkoers te voeren, vaak ingegeven door politieke opportunisme. In mijn ogen een juiste analyse. Obama is duidelijk te licht voor zijn job. Daarnaast bekruipt mij al enige tijd een gevoel dat ernstiger is, namelijk dat Obama niet echt stáát voor de westerse waarden, waarvan individuele vrijheid de kern vormt. Obama en zijn partij (de Democraten) blijken keer op keer meer te hechten aan gelijkheid dan aan individuele vrijheid. Niet voor niets behoort de V.S. niet eens meer tot de tien economisch meest vrije staten in de wereld.

Eppink wijst erop dat het terugtreden van Amerika heeft geleid tot een groot machtsvacuüm, waardoor talloze lokale conflicten in het Midden-Oosten maar ook op andere plaatsen uit de hand lopen, met alle gevolgen van dien voor de vrede en de veiligheid in de wereld. Vooral omdat er op dit moment geen alternatief is. De VN is een tandeloze tijger.  Eppink pleit dan ook voor het opnieuw inhoud geven aan het begrip “Het Westen”, met “solide bondgenoten, een veiligheidsbeleid van sterkte, pressie op dwarsliggers, sancties en duidelijke onderhandelingsposities”, aldus Eppink.

DerkJan Eppink geeft ook aan dat de Britse premier David Cameron goede aanzetten heeft gegeven op bovengenoemde onderwerpen. Helaas is de realiteit, dat David Cameron bijzonder weinig steun geniet in de EU. De afgelopen dagen werd er in Duitse en Franse media en door politici enorm “gespind” tegen Cameron, die schijnheiligheid wordt verweten omdat hij pleit voor sancties tegen Rusland, maar ondertussen wapenleveranties aan de Russen liet doorgaan. Ook tussen Obama en Merkel lijkt het niet te boteren. Merkel is het gespioneer van Obama zat en heeft openlijk aangekondigd dat zij zelf de Amerikanen gaat bespioneren. 

Kortom, chaos, verdeeldheid en ideologische verwarring zijn troef. Daar komt nog bij dat veel Europeanen, met name degenen die stemmen op “populistische partijen”, behoorlijk in de ban zijn van Poetin. Zij zien de autoritair regerende Poetin kennelijk als laatste steunpilaar in de strijd tegen allerlei vijanden, zoals de radicale Islam. Mij valt op hoe vurig ook na de aanslag op MH17 Poetin door sommigen in Nederland verdedigd wordt, waarbij overigens opgemerkt moet worden dat er  nog geen 100% sluitend bewijs is dat vlucht MH17 werd neergehaald met Russische wapens. Wel is er veel, dat in die richting wijst.

Het lijkt een tijd te zijn van grote ideologische verwarring en tegenstrijdigheden. Zo zijn sommigen in staat om de homofobie onder delen van de moslimgemeenschap in Nederland krachtig te veroordelen (“gebrek aan integratie”, “geen respect voor westerse waarden”), maar als er in het Rusland van Poetin een haatcampagne wordt gevoerd tegen homo’s, dan wordt dat even makkelijk weer goedgepraat.

Verder lijkt het Westen zichzelf te ondergraven door zelfrelativering, graaigedrag van de elite en het niet meer opkomen voor  eigen normen en waarden, waardoor grote delen van de eigen bevolking mentaal afhaken en/of op zoek gaan naar (soms mistige) alternatieven.

Ik ben het eens met de oproep van DerkJan Eppink aan de leiders van het Westen, om nieuw inhoud te geven aan hun leidersrol. Ook ben ik het met hem eens dat David Cameron daartoe goede  aanzetten heeft gegeven. Maar de onderlinge verdeeldheid onder westerse leiders blijkt  groot te zijn. Daar komt bij dat de belangrijkste leiders van het Westen,  Obama en Merkel, allebei centrum-linkse politici zijn voor wie het streven naar gelijkheid via staatsbemoeienis heilig is. Juist door het gedraai en de principeloosheid van Obama en Merkel, ligt er nu een zware verantwoordelijkheid op de schouders van liberale leiders zoals David Cameron en Mark Rutte. Zij moeten  Obama en Merkel inspireren tot een fermere houding, en tegelijkertijd de publieke opinie overtuigen van het belang van westerse waarden zoals vrijheid en verantwoordelijkheid.