Vlucht Rutte naar Europa?

De premier ontkent, maar volgens de Italiaanse media is hij een kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Raad.

La Repubblica bericht dat vooral bondskanselier Angela Merkel onze premier "wel ziet zitten." De linkse krant omschrijft Mark Rutte als een "strenge liberale havik" en stelt dat hij een goede kandidaat zou zijn om Herman Van Rompuy op te volgen, omdat de liberale fractie in het Europarlement "nauwelijks meedoet met de grote coalitie." De conservatieven krijgen het voorzitterschap van de Europese Commissie in de vorm van Jean-Claude Juncker. De socialist Martin Schulz blijft voorzitter van het parlement. Het voorzitterschap van de raad van regeringsleiders zou dan aan de traditioneel derde partij toekomen. Hoewel de Europese Conservatieven en Hervormers, onder leiding van de Britse regeringspartij, inmiddels meer zetels hebben dan de liberale fractie ALDE...

Rutte zelf ontkent. Vicepremier Lodewijk Asscher zei op zijn wekelijkse persconferentie, "Dat het onzin is, zal U niet verbazen."

Nou ja, een beetje wel, want het optreden van Rutte in Brussel de laatste tijd wekt toch sterk de indruk dat hij aast op een mooie Europese baan. Zo liet hij zijn liberale principes en zijn vriend David Cameron in de steek om Jean-Claude Juncker door te drukken als volgende voorzitter van de Europese Commissie: een verstokte eurofiel die nog pleit voor een Europese superstaat wanneer het volk letterlijk in opstand zou komen tegen het hele project. Juncker draagt ook vrijhandel bepaald geen warm hart toe en ziet meer in politieke dan economische integratie. Dat druist totaal in tegen de liberale visie op 'Europa' (die natuurlijk niet door de Belgische federalist Guy Verhofstadt wordt vertegenwoordigd) en ook tegen de speerpunten die de Nederlandse regering vorig jaar formuleerde. Bij monde van minister Frans Timmermans zei het kabinet destijds dat er niet meer bevoegdheden moesten worden overgedragen. Sterker, er zouden wellicht bevoegdheden uit Brussel moeten worden teruggehaald. Het motto was: "Europees wat moet, nationaal wat kan."

Dat is een visie waar ook David Cameron zich in kan herkennen en waar hij mogelijk het Britse volk achter kan krijgen. De visie van Juncker is tegenovergesteld: Europees wat kan, nationaal wat moet. Van dat soort taal krijgen de Britten de schrik om het hart en wie kan ze dat kwalijk nemen? De kans dat het Verenigd Koninkrijk over een paar jaar in het een referendum besluit om uit de Europese Unie te stappen is dankzij Rutte toegenomen. Waarom dat een bijzonder slechte ontwikkeling voor Nederland zou zijn, heeft Jean op deze plek al uitgelegd.

Waarom dan toch de steun voor Juncker?

Een verklaring is dat Angela Merkel de voormalige premier van Luxemburg wilde aanstellen en Nederland, als verlengstuk van Duitsland, de bondskanselier niet tegen zich in het harnas kon jagen.

Voor die uitleg is wat te zeggen. Merkel was weliswaar geen bewonderaar van Juncker, maar stond onder grote binnenlandse druk om hem toch voor te dragen. De Duitsers waren als zo'n beetje het enige volk in Europa in de truc van Schulz getrapt die voor de Europese Parlementsverkiezingen van vorige maand had voorgesteld dat de grootste partij automatisch de voorzitter van de Europese Commissie zou moeten leveren. Dat dit een machtsgreep van het eurofiele parlement ten koste van de lidstaten betekende, leken de meeste Duitsers, die de afgelopen jaren toch wat minder enthousiast over 'Europa' zijn geworden, niet te beseffen. Merkel kon dus niet anders dan Juncker steunen en Rutte kan niet anders dan Merkel steunen.

Een tweede verklaring is dat Rutte zich niet om het Nederlandse belang achter Merkel schaarde, maar dat deed omdat hij haar steun nodig heeft om naar Brussel te kunnen vluchten.

Voor deze theorie is minder bewijs. Vooralsnog zijn het namen van de Deense en Finse premiers, Helle Thorning-Schmidt en Jyrki Katainen, die rondgaan als mogelijke opvolgers van Van Rompuy. Echter, Thorning-Schmidt is een sociaaldemocrate en die partij krijgt al het voorzitterschap van het Europees Parlement. Katainen is conservatief en twee rechtse leiders gaat de socialisten en de liberalen waarschijnlijk te ver. Rutte zou als liberaal uit een klein land een goede compromiskandidaat kunnen zijn.

Rutte heeft ook zijn eigen redenen. Zijn populariteit en geloofwaardigheid zijn in Nederland als sneeuw voor de zon verdwenen. Vooral als het gaat om Europees beleid ziet de gemiddelde kiezer inmiddels in dat Rutte een ding zegt en vervolgens het tegenovergestelde doet. De VVD staat er slecht voor in de peilingen. Wil de partij bij de komende Tweede Kamerverkiezingen een goede kans maken, dan zal het een echte rechtse leider moeten vinden.

Als Rutte naar Europa vertrekt, zou een meer liberale VVD'er, zegt minister van Volksgezondheid Edith Schippers, het stokje kunnen overnemen. Rutte kan dan mooi in Brussel zijn reputatie proberen te repareren terwijl zijn partij een begin kan maken aan het nodige electorale herstel. Geen slechte deal.