Twee gedenkwaardige momenten

'And believe me, it will be enough', zo voegde hij daar nog aan toe. En inderdaad kalmeerden na die woorden de financiële markten, omdat het risico uit de markt werd gehaald. Briljante move of uitstel van executie? Allebei, vrees ik.

Natuurlijk, toen Draghi die fameuze woorden sprak had hij vanuit zijn positie weinig keus, het voortbestaan van de door de Europese politieke elite zo vurig gewenste eenheidsmunt stond op het spel en daarmee haar geloofwaardigheid als hoeder van de Europese financiële soliditeit. Voor ingewijden is die vermeende soliditeit allang achterhaald, maar de Europese politici hebben de illusie dat het grote publiek hier niets van weet. En daar hebben ze waarschijnlijk nog een punt ook.

Die zomer van 2012 was een cruciaal moment, omdat toen het vertrouwen van de financiële markten in de eenheidsmunt tot een dieptepunt gedaald was. Daarom was het belangrijk voor Draghi dat hij politieke rugdekking had van de Europese regeringsleiders. Die hadden op de Europese top, een maand eerder, besloten om het vertrouwen in de economie te herstellen, de groei te bevorderen en de unie meer slagkracht te geven. Commisievoorzitter Barroso sprak toen de volgende woorden:

Of 'onze' burgers daarom gevraagd hebben weet ik niet, mij is niets gevraagd en u, lezer, ongetwijfeld ook niet. Hier werd het fundament gelegd voor de verdere financiële Europese integratie, met de bankenunie en economische contracten als sluitstuk. Ook werd toen geregeld dat het permanente 'noodfonds' ESM mag worden gebruikt om individuele banken te hulp te schieten. Alle afspraken van 'Maastricht' zijn toen met voeten getreden, maar Draghi kon door. Voor de vorm wachtte hij nog een maand, het was tenslotte vakantietijd, maar op 28 juli 2012 was het dan zo ver.

De rest is geschiedenis: in september 2012 vulde de ECB de woorden van Draghi concreet in met het OMT-programma (Outright Monetary Transactions programme), de markten kalmeerden (logisch, want de ECB en dus de belastingbetaler namen het landenrisico van staatsobligaties over) en de extreme renteverschillen tussen de verschillende eurozonelanden verdwenen als sneeuw voor de zon. Mission accomplished, zou je zeggen. Maar, er was echter nog één klein kinkje in de kabel: het Duitse Bundesverfassungsgericht in Karlsruhe. Dat bepaalde namelijk dat een 'onbeperkt' opkoopprogramma in strijd was met de Duitse grondwet. Onder druk van de Commissie hebben ze het Salomonsoordeel overgedragen aan het Europese Hof van Justitie, maar totdat er een eindoordeel ligt kan Draghi geen invulling geven aan diens OMT.

Het is eigenlijk onvoorstelbaar, dat een niet-democratisch orgaan als de ECB tot een dergelijk besluit kan overgaan zonder raadpleging van de burgers, die de rekening uiteindelijk moeten betalen. Financiële en niet-financiële, ongekozen ambtenaren bepalen in een ongekend diepe systeemcrisis met enorme humanitaire gevolgen wat er gebeurt. Terwijl men niet eens econoom hoeft te zijn om te begrijpen dat je een vraagzijde crisis niet oplost met zware bezuinigingen en interne devaluaties, maar juist het besteedbare inkomen van burger en bedrijf moet verhogen. De schuldenmolensteen had minstens voor een deel kwijtgescholden moeten worden; dan maar enkele banken failliet. Daarvan zou ook een veel beter 'gedragcorrigerend' signaal uitgegaan zijn, dan het beroep op het moreel appèl, zoals thans wordt gedaan. Gisteren nog door de FED. Nu worden de banken juist schadeloos gesteld voor hun eigen fouten en de bevolking mag de rekening betalen. En op een enkele euro-researcher, een enkele wakkere professor en een handjevol bloggers na, is er niemand in Nederland die protesteert. De politiek niet, de economische wetenschap nauwelijks en onze volksvertegenwoordigers al helemaal niet. En over de Nederlandse financiële hoofdstroom media zullen we het maar niet meer hebben. Bizar.

God zij dank blijven een aantal Duitse rechtswetenschappers, waaronder de bij DDS bekende Markus C. Kerber, het hoofd koel houden en zijn zij er weer in geslaagd om het Bundesverfassungsgericht in Karlsruhe te dwingen de genomen besluiten van de Commissie aan de wet te toetsen. Nu moet het Duitse gerechtshof oordelen over de wettigheid van de bankenunie, zo meldde het Duitse blad Die Welt gisteren. Hun kritiek betreft enerzijds, dat de EU-verdragen geen enkele juridische basis bieden voor de overdracht van het toezicht aan de ECB, terwijl Duitse burgers anderzijds mogelijk worden opgezadeld met een verantwoordelijkheid voor banken die niet onder Duits nationaal toezicht staan. In mijn ogen hebben de critici daar een sterk punt.

Het afwikkelingsmechanisme voor failliete Europese banken en het daarbij behorende afwikkelingsfonds (waarmee de Duitse en Nederlandse belastingbetaler -onder meer via het ESM- in feite het depositogarantiestelsel voor Zuid-Europese rekeninghouders en de herkapitalisatie van voor het systeem onmisbare Zuid-Europese banken zullen moeten gaan financieren, red.) zijn volgens Kerber c.s. eveneens onwettig en komen daarom later in Karlsruhe ook nog aan bod.

Maar ook nu weer zal het eindresultaat wel zijn dat het Bundesverfassungsgericht de zaken seponeert, net zoals bij het ESM verdrag het geval is geweest, dan wel doorschuift naar het Europese gerechtshof, zoals met het OMT. De Duitse minister van Financiën, Wolfgang -das Schlimmste ist Vorbei- Schäuble indiceerde zulks al vanochtend in diezelfde Welt, ofschoon AfD voorman Bernd Lucke de claim van Kerber c.s. steunt. Intussen lopen de boeven vrij rond en betaalt de burger de rekening. Maar de politiek doet niets. Vandaag precies honderd jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit, die vervolgens leidde tot de Tweede en we lijken vandaag de dag weer te staan aan de drempel van de Derde. In belangrijke mate veroorzaakt door de Nobelprijswinnaar van de Vrede. Het is bijna niet te bevatten.