Turkse journalisten waarschuwen: er blijft geen vrije pers over in Turkije

Steeds meer Turkse journalisten en academici ontvluchten hun vaderland omdat de zuiveringen van president Recep Tayyip Erdogan helemaal uit de hand lopen. Deze individuen waarschuwen nu dat het door Erdogan gecreëerde klimaat van angst erin zal resulteren dat de vrije pers uiteindelijk verdwijnt.

Bulent Mumay, tot voor kort redacteur van de seculiere oppositiekrant Hürriyet, zegt dat berichten waarin de partij van Erdogan, de AKP, bekritiseerd wordt en waarin er kritisch gekeken wordt naar de zuiveringen onderhand aan het "uitsterven" zijn. En, gaat hij verder, dat is bijzonder slecht nieuws. "De dood van een onafhankelijke pers heeft desastreuze gevolgen voor de democratie."

Erdogan en co. noemen zichzelf keer op keer democraten. Daar bedoelen ze mee dat ze verkiezingen organiseren en die gewonnen hebben. Dat klopt; daar valt weinig op af te dingen. Daarbij vergeten ze echter wel te melden dat die overwinningen voor een groot deel komen doordat de media al heel lang niet meer vrij zijn en journalisten kritisch op de overheid al jaren niet meer de ruimte krijgen om hun denkbeelden (en reportages) onder de aandacht te brengen.

Als ik aan de macht was in Turkije en alle media loyaal waren aan mij kon ik de verkiezingen ongetwijfeld óók winnen. Dat is bepaald niet lastig.

Dat gebrek aan persvrijheid was al veel langer een probleem, wij van DDS hebben er dan ook al vaak over geschreven. Sinds de mislukte coup is het allemaal veel erger geworden -- met arrestatiebevelen voor meer dan tachtig journalisten en meer dan zestig journalisten die daadwerkelijk zijn opgepakt, maar ook daarvoor was het al mis. Er is een reden dat het rapport World Press Freedom Index van Reporters Without Borders Turkije eerder op de 151e (van de 180!) staten qua persvrijheid inschatte. Ook volgens de index van Freedom in the World was dit al eerder een gigantisch probleem. In het rapport van de organisatie werd gesteld dat Turkije stelselmatig kritische journalisten straft en media vertelt wat ze wel en niet mogen zeggen.

Ook werden er voor de coup al kranten overgenomen door de autoriteiten: kranten die het lef hadden om kritisch te zijn over de overheid. Eén zo'n krant is Zaman, die gelieerd was aan Fethullah Gülen.

De voormalige hoofdredacteur van die krant, Sevgi Akarcesme, woont tegenwoordig in Brussel. Ze is daar letterlijk naartoe gevlucht toen ze zag waar Erdogan mee bezig was. Twee weken geleden wilde ze naar New York vliegen. Tot haar verbazing werd ze uit het vliegtuig gehaald omdat de Turkse overheid haar paspoort ingenomen had. Ze kon dus nergens meer naartoe.

Ze legt uit:

Akarcesme maakt er geen geheim van dat zij en haar oude krant, Zaman, beïnvloed zijn door Gülen. Maar, zegt ze, met de coup had ze absoluut niets te maken:

Zaman-redacteur, mensenrechtenactivist (wellicht de bekendste in Turkije) en atheïst Orhan Kemal Cengiz bevestigt dat. Hij werd onlangs opgepakt, volgens hemzelf vanwege een tweet die hij 18 maanden geleden op het Internet had gezet. Daarin bekritiseerde hij de arrestaties van mensen die slechts geld hadden gedoneerd aan instellingen die op de één of andere manier in verband konden worden gebracht met het netwerk van Gülen.

Cengiz noemt zichzelf een "atheïst" waardoor het, zegt de journalist terecht, "belachelijk is" om hem ervan te beschuldigen een Gülenist te zijn. Zelfs aanhangers van Erdogan zullen moeten toegeven dat dat een beetje merkwaardig is. Gülen is namelijk een islamist, geen seculiere vrijheidsstrijder.

De situatie is onderhand zo erg aan het worden in Turkije dat Renate Schroeder, van de Europese Federatie van Journalisten, Turkse journalisten die op het moment van de coup in het buitenland waren verteld dat ze maar beter niet naar huis kunnen terugkeren. "Zelfs mensen die op geen enkele manier iets te maken hebben met Gülen kunnen willekeurig gearresteerd en vastgezet worden."

Ondertussen stellen journalisten die tot voor kort voor TRT World werkten (dat is de internationale versie van de Turkse staatszender) dat de redactie daar continu onder druk wordt gezet door de autoriteiten. De hoofdredactie van de zender ontkent dit natuurlijk, maar niemand met ook maar een beetje kennis van zaken twijfelt aan de woorden van de oud-TRT journalisten. Deze mensen zijn namelijk opgestapt uit onvrede, omdat ze het gevoel hadden dat ze hun werk niet goed konden doen doordat de hoofdredactie uit naam van de staat ervoor zorgde dat er geen Erdogan-kritische meningen geuit werden.

We zullen maar zeggen: niemand geeft zijn baan voor de lol op, zeker niet als je een gezin hebt dat afhankelijk is van je salaris.

Het moge duidelijk zijn dat dit gebrek aan een vrije pers nu al een groot probleem is... en dat dit de komende tijd alleen maar erger zal worden. De meeste Turken kijken namelijk voltijd televisie, waar ze verreweg het meeste nieuws vandaan halen. Als ze daar alleen maar te horen krijgen dat Erdogan fantastisch goed is en dat Gülen, 'de zionisten' en Amerika hun best doen om Turkije kapot te krijgen kan het niet anders dan dat de president, die onderhand toch echt geen vriend van het westen genoemd kan worden, nog lange tijd aan de macht blijft.