The Tempest

Ballet met een vleugje magie van Shakespeare.

In het kader van het Holland Festival (een internationaal festival voor verschillende kunstvormen dat jaarlijks gehouden wordt in Amsterdam) heb ik de afgelopen dagen al interessante projecten voorbij zien komen. Het Holland Festival 2014, de laatste editie onder leiding van Pierre Audi als artistiek directeur, pakt van 1 t/m 29 juni flink uit met maar liefst 56 producties uit binnen- en buitenland. Zo kan het publiek in een maand tijd kennismaken met vernieuwende en bijzondere voorstellingen op het gebied van o.a. muziek, theater, dans, opera en film.

Zo zag ik afgelopen zondag in de Ziggo Dome een unieke vertoning van de monumentale film Napoleon uit 1927 van Abel Gance, waarbij de filmmuziek live werd uitgevoerd door Het Gelders Orkest, en had ik een week eerder al genoten van een voorstelling van De Nationale Opera, die momenteel Verdi’s komische opera Falstaff op de planken brengt. (Tip: op zaterdag 28 juni kunt u deze voorstelling gratis en voor niks in het Oosterpark gaan bekijken, want dan wordt deze om 20.00 live vertoond op een groot scherm. Nu maar hopen dat het droog blijft.) Ook Het Nationale Ballet is, zoals gewoonlijk, van de partij op het Holland Festival; zij komen dit jaar met The Tempest, oftewel De Storm, een bewerking van het gelijknamige toneelstuk van Shakespeare.

Verdi

Toevallig is Falstaff ook gebaseerd op een werk van de Engelse bard, namelijk The Merry Wives of Windsor, maar waar de opera van Verdi al sinds 1893 regelmatig met veel succes wordt opgevoerd en algemeen wordt beschouwd als een meesterwerk, daar is het ballet The Tempest een nieuwe productie die zijn sporen nog moet verdienen. De choreografie is in handen van vaste choreograaf Krzystof Pastor, die eerder al o.a. het gelauwerde Kurt Weill maakte. Voor The Tempest is hij opnieuw de samenwerking aangegaan met de Iraans-Amerikaanse fotografe/filmmaakster/videokunstenares Shirin Neshat, met wie hij eerder Sheherazade maakte, een ballet dat in 2009 op het programma van het Holland Festival stond. Neshat staat bekend om haar verstilde, poëtische beelden waarmee ze aandacht vraagt voor de geïsoleerde positie van vrouwen in haar geboorteland Iran.

In The Tempest draait het om hertog Prospero die samen met zijn dochter Miranda aanspoelt op een eiland en vervolgens met zijn magische kunsten een storm ontketent om wraak te nemen op de mensen die verantwoordelijk zijn voor zijn verbanning, maar het ballet van Pastor is geen letterlijke interpretatie van het toneelstuk van Shakespeare. Het is vooral de rol van de magie die Pastor wil benadrukken. Verwacht ook niet een heel duidelijke verhaallijn; het ballet is onderverdeeld in vier gedeelten, te weten Tempest I, II, III en IV, en in elk deel ontketent een oude versie van Prospero een storm, waarna de gebeurtenissen steeds een andere wending nemen. Zo lijkt Miranda wel wat te zien in Caliban, een eilandbewoner, maar Prospero- die steeds probeert om de figuren om hem heen te beheersen en te sturen- drijft hen weer uit elkaar. Hij wordt hierbij geholpen door Ariel- nee, niet De Kleine Zeemeermin, maar een andere eilandbewoner. De liefde die Miranda echter opvat voor Ferdinand, die ook aanspoelt op het eiland, lijkt sterker; dit koppel laat zich niet zomaar scheiden. Intussen wordt Caliban nog afgetuigd door twee andere drenkelingen, Stephano en Trinculo, maar hij weet hen uiteindelijk aan zijn kant te krijgen en zelfs op te zetten tegen Prospero.

Shakespeare

Kortom, verwikkelingen genoeg op het eiland. Het was me soms niet helemaal duidelijk of de vier stukken één lang verhaal moesten vormen of dat bij elke nieuwe storm het verhaal weer werd gereset en het een kwestie was van nieuwe ronde, nieuwe kansen. Maar goed, voor het verhaal moeten we bij Shakespeare zijn; in het ballet van Pastor draait het om universele thema’s als macht, liefde, vaderschap en de botsing tussen verschillende culturen. Dit alles onder begeleiding van Holland Symfonia, dat muziek ten gehore brengt van Henry Purcell, Michel van der Aa, Thomas Tallis, Robert Johnson en Matthew Locke. Mijn persoonlijke voorkeur ging uit naar het heerlijk barokke geluid van Purcell (1659-1695), dat gelukkig vaak te horen is. Er wordt gretig gebruik gemaakt van (fragmenten uit) zijn composities, o.a. The Fairy Queen, King Arthur en (natuurlijk) The Tempest. Wonderschoon is ook het geluid dat uit de keel van Dave ten Kate komt, de counter tenor die de zangpartijen voor zijn rekening neemt.

Wat de dansers betreft werd ik aangenaam verrast door Koen Havenith als Ariel en Rink Sliphorst als Caliban. Eigenlijk bijfiguren, maar ze weten hun eigen invulling aan de rol te geven. Ook Jurgita Dronina als Miranda was weer een verrukkelijke lichtvoetige verschijning op het podium. Josef Varga staat garant voor kwaliteit en was als de bemoeizuchtige Prospero wederom lekker op dreef. Ik had iets meer moeite met de achtergrondprojecties, die ik soms toepasselijk vond (verstilde gedaantes op een strand) maar soms ook afleidend (beelden van een blaffende hond). Dan lijkt het iets teveel om het kunstje te gaan en minder om de toegevoegde waarde. Al met al een aparte en opmerkelijke balletvoorstelling, deze Tempest, die waarschijnlijk niet iedereen zal kunnen bekoren maar die zeker thuishoort op een veelzijdig en experimenteel evenement als het Holland Festival.

Nieuwsgierig geworden? The Tempest is nog te zien t/m 29 juni in Nationale Opera & Ballet. Kijk hier voor meer informatie: http://operaballet.nl/nl/ballet/2013-2014/voorstelling/tempest.