Terreur als nieuwe klassenstrijd

De krant interviewde Jelle van Buuren, onderzoeker aan het Haagse Centre for Terrorism and Counterterrorims, over de wederopstanding van Al Qaida. ‘We zijn nog altijd bezig symptomen te bestrijden, niet de oorzaken’ vond hij. ‘Alleen wanneer mensen terrorisme niet meer als hun enige uitweg zien, doe je er echt wat aan.’

Wat de ‘oorzaken’ van het terrorisme zijn en uit welke situatie het een ‘uitweg’ is bleef vaag. Maar Van Buuren lijkt te variëren op het marxistische schema van de klassenstrijd. Aan de ene kant heb je de verschoppelingen der aarde die zo in het nauw worden gedreven dat ze niet anders kunnen dan bommen leggen. Aan de andere kant staan de welvarende en bevoordeelde westerlingen die hier iets aan moeten doen. We roepen het inferno nog net niet over onszelf af.

De feiten zeggen weerspreken deze zienswijze. Er zijn namelijk zat landen waar de leefomstandigheden belabberd zijn en burgers worden geknecht. Of zoals Van Buuren het zegt: waar het burgers aan ‘een uitweg’ ontbreekt. Toch is lang niet overal sprake van withete woede jegens het Westen. Terrorisme is een lokaal verschijnsel dat vooral voorkomt op het Arabisch Schiereiland.

Zou de Islam er iets mee te maken hebben?

De arme drommeltheorie wordt ook op een andere manier onderuit gehaald. Het blijkt namelijk dat terroristen vaak juist hoger opgeleid zijn en volop kansen hebben om zich te emanciperen. Zie Mohammad Atta, piloot van het vliegtuig dat zich op 11 september 2011 als eerste in het WTC boorde. Hij woonde in het liberale Duitsland en studeerde aan de Technische Universiteit van Hamburg op weg naar een prima baan. Zo iemand valt onmogelijk te typeren als een outcast die een uitzichtloos bestaan leidde.

Ander voorbeeld, dichterbij huis ditmaal: Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh. Met maatschappelijke achterstelling had de slachtpartij aan de Amsterdamse Linnaeusstraat niets te maken. Tijdens de rechtszitting voor het Hof van Den Haag was hij kraakhelder over zijn terroristische daad. ‘Het motief van de moord op Van Gogh was gelegen in het feit dat hij de profeet had beledigd.’

Bouyeri zag zichzelf als een soldaat van Allah. En was, voor alle duidelijkheid, dus níet het slachtoffer van herhaaldelijke vernedering die onder meer Geert Mak destijds van hem maakte. Maar ja, wat wil je met de dieprode achtergrond van onze volkshistoricus.

Tot op zekere hoogte is de verleiding begrijpelijk die uitgaat van de arme drommeltheorie.  Wie met een marxistische bril naar de islamitische terreur kijkt, kan de illusie koesteren dat hij deze te lijf kan met beleidsinstrumenten. Echt duidelijk is Van Buuren niet over de oplossing, maar het zal er ongeveer op neerkomen dat het Westen moet stoppen met het steunen van knotsgekke dictators à lá Assad, spanningen vooral niet op scherp zet en regelmatig een zak geld stuurt om te laten zien dat het echt wel begaan is met het lot van de onderdrukten. Het is een comfortabel wereldbeeld – in elk geval veel comfortabeler dan de ongemakkelijk gedachte dat islamitische terreur voortkomt uit haat jegens de waarden die het Westen definiëren, zoals de vrijheid van meningsuiting, heuse verkiezingen, de gelijkheid tussen man en vrouw. Die poets je namelijk niet zomaar weg met de gangbare cocktail van goede bedoelingen en ontwikkelingshulp.

Meer lezen van Sebastien Valkenberg? Ga naar zijn website, Ad Fontes.