Spaart de bankenunie de belastingbetaler?

Er gaat bijna geen gelegenheid voorbij of politici, die voorstanders zijn van méér EU roemen de bankenunie. Die zou het ei van Columbus zijn! Voortaan betalen de banken hun eigen sores zelf, zo heet het dan steevast. In deze column zal ik aantonen dat de bankenunie niet de gewenste 'achtervang' is om de Noord-Europese belastingbetaler voortaan te vrijwaren van het redden van zombiebanken. En het getuigt van morele perversheid om te doen alsof.

In eerdere bijdragen heb ik hier al eens uit de doeken gedaan wat die bankenunie precies inhoudt en waarom dat een slecht idee is voor Nederland. Ik heb er op gewezen dat het verkeerd is om het toezicht onder te brengen bij de ECB, die al veel te veel gepolitiseerd is. Ik heb gewezen dat het one man, one vote principe binnen de ECB altijd ten nadele uitpakt van de Noordelijke lidstaten. Ik heb gewezen op het veel te kleine bedrag dat vanaf 1 januari 2016 bij elkaar gesprokkeld moet worden: 55 miljard, misschien net genoeg om één grote systeembank te redden. Enzoverder. Maar vorige week heeft het Europees parlement dan toch die bankenunie goedgekeurd. En er zijn door het EP enkele kleine 'wijzigingen' aangebracht. Welke dat zijn licht ik hieronder toe.

In de nacht van 19 op 20 maart, na 16 uur onderhandelen, was er overeenstemming bereikt over dat zogenaamde 'Single Resolution Mechanism', het gemeenschappelijk afwikkelmechanisme om probleembanken te saneren of failliet te laten gaan. De bedoeling daarvan is, dat de overheid (dus de belastingbetaler) niet langer opdraait voor de verliezen van de bancaire sector, maar de sector zelf. Maar wie is uiteindelijk hier de 'achtervang'? De banken, de landen waarin de slechte bank gevestigd is? Het ESM? De ECB? Of uiteindelijk toch de belastingbetaler? Het antwoord kent u.

Verder heeft het EP ingestemd met de oprichting van dat zogeheten 'Redemption Fund', het gemeenschappelijke fonds van 55 miljard euro, bedoeld voor de afwikkeling van slechte staatsleningen op de balans van de banken. Ook is de 'vollooptermijn' teruggebracht van tien naar acht jaar en moet het fonds eerder zijn volgestort. Al in het eerste jaar moet het voor veertig procent worden gevuld, in 2017 nog eens twintig procent en de rest in de zes jaar daaropvolgend. Nederland en Duitsland lagen weliswaar dwars, maar de zuidelijke landen, Frankrijk en de ECB waren vóór versnelde volstorting en dus haalden de 'Nederduitsers' bakzeil.Ook is bedongen dat dit fonds zelf de markt op kan om nieuw geld op te halen, analoog aan de constructie van het ESM. Dit betekent, dat het bedrag van 55 miljard 'geleveraged' kan worden, waardoor de financiële vuurkracht van het fonds fors is toegenomen. 'Fraai' staaltje financial engineering weer: rotte leningen worden afgewikkeld door nieuwe leningen aan te gaan. Wie staan er uiteindelijk garant voor die leningen? De banken of de belastingbetaler? De vraag stellen is hem beantwoorden.

Overigens had de Commissie een zogeheten expert groep om advies gevraagd, en die expert groep concludeerde dat de oprichting van dit afwikkelfonds wèl een Verdragswijziging noodzakelijk maakt. Een bijzonder belangrijk statement, dat ik eigenlijk nergens in de Nederlandse pers heb teruggezien. Ook heb ik in de Nederlandse financiële pers weinig teruggezien wat er is overgebleven van de motie Harbers. Die motie stelde, dat het afwikkelfonds gedurende de eerste acht jaar 'nationaal' moest blijven, dat wil zeggen: landen waarin de bank gevestigd is draaien zelf op voor de schade. Maar die bepaling zie ik nergens terug. Minister Dijsselbloem is de Kamer dus een verklaring schuldig.

Wel hebben Duitsland en Nederland bereikt dat de landen die met het afwikkelfonds meedoen (dat zijn sowieso alle eurolanden plus de niet-euro landen die op vrijwillige basis mee willen doen) een apart intergouvernementeel verdrag sluiten, dat dus buiten de Commissie en het EP om gaat, die kunnen daar dan niets meer aan doen. Naar verluidt heeft met name de Duitse minister van Financiën, Schäuble, zich hier sterk voor gemaakt. Toch blijft het vooralsnog onduidelijk wat de verschillen zijn voor de eurolanden en niet-eurolanden zoals met name Groot-Brittannië, met haar omvangrijke bankensector. Ik kan u daar op dit moment ook geen uitsluitsel over bieden en waarschijnlijk niemand, omdat de verdragtekst nog niet af is. Wel wil Duitsland een apart 'eurozone parlement'. Na de EP-verkiezingen komt Schäuble met een voorstel. En ook dit maakt een Verdragswijziging noodzakelijk. Een apart 'eurozoneparlement', hoe complex kun je het Europees bestuursmodel maken? In plaats van simpeler maakt men het ingewikkelder en er is al bijna geen burger die de Gordiaanse knoop van de Europese Instituten nog kan ontwarren.

Maar er is nog meer besloten, vorige week in Straatsburg. De bekende 'bail in' is ook vastgesteld: voortaan is 8% van het privé spaargeld boven een ton 'vogelvrij' (voor bedrijven geldt zelfs 20% van de activa boven een ton). In de tussentijd (dus tot 1 januari 2016) fungeert het ESM als 'doofpotfonds' voor zwakke banken. Maar CDA politica Wortmann-Kool, mede initiatiefneemster, is trots op de bereikte resultaten. Zou deze beroepsbureaucrate eigenlijk zelf wel begrijpen waar ze mee bezig is en wat de consequenties zijn van de genomen besluiten? Maar volgens PvdA-lijsttrekker Paul Tang is het EP knetterrechts, mais bien sûr!

Wie gaat er nu beslissen over welke bank in aanmerking komt voor dat 'afwikkelmechanisme'?

In december vorig jaar was daarover een uitermate gecompliceerd voorstel gedaan. Het EP heeft bereikt dat het nu ook wat te zeggen heeft erover, zij het bitter weinig.

Primair beslist het bestuur van de ECB of een bank faalt en steun nodig heeft, dan wel failliet moet gaan. De Single Resolution Board (SRB)kan in bepaalde gevallen eveneens officieel vaststellen dat een bank het niet langer redt. Die SRB bestaat uit vijf vaste leden en de betrokken regering waar de bank gevestigd is; met de ECB en de Commissie als waarnemers. De SRB wordt verantwoordelijk voor de afwikkeling van zo’n bank, die onder toezicht staat van de ECB. Die SRB wordt gevestigd in Brussel en zal ongeveer 300 ambtenaren tellen. Bij minder dan vijf miljard euro steun beslist het dagelijks bestuur van de SRB, gaat het om grotere bedragen dan beslist het voltallige bestuur. Dan praten de ministers van Financiën van alle achttien eurolanden dus mee. Uiteindelijk dient ook de Commissie de voorstellen goed te keuren. Op aandringen van het EP dienen de procedures binnen 48 uur tot een besluit te leiden. Klaarblijkelijk onder het motto 'haastige spoed is altijd goed'. Volgens CDA europarlementariër Corien Wortmann is op die manier vermeden dat Duitsland of Frankrijk bij een bankensanering een procedure afdwingen waarin hun eigen banken minder bijdragen, maar dat zie ik helemaal niet, want zowel Duitsland als Frankrijk houden hun veto bij het nog op te stellen intergouvernementele verdrag van het afwikkelfonds.

Die haast komt voort uit het gegeven dat het EP deze maand voor enkele maanden 'met reces' is vanwege de verkiezingen. Ja, u leest het goed: enkele maanden gaat het EP op vakantie. Uiteraard wel doorbetaald. Maar of er nu een evenwichtig of werkend pakket ligt zal nog moeten worden afgewacht. Dijsselbloem en Draghi waren tevreden, maar of de belastingbetalende burger dat zal zijn is maar zeer de vraag.