Richtingenstrijd binnen eurosceptische partijen

In heel Europa zijn de eurosceptische, nationaal georienteerde partijen sterk in opkomst. Ze behaalden 30% van de stemmen bij de Europese verkiezingen van mei 2014, een sterke stijging. Er is sprake van toenemende ontevredenheid over de euro en het EU-beleid bij de burgers. Ook het EU-immigratiebeleid staat in toenemende mate onder druk.

Na de weerzinwekkende aanslagen van gisteren in Parijs zullen de nationale partijen mogelijk nog meer steun krijgen. Maar deze column was in grote lijnen al geschreven vóór woensdag.

Een interessant fenomeen van de laatste tijd is het ontstaan van verschillende vleugels binnen de nationale partijen en hoe ze daar zelf mee omgaan. De partij die daar het meeste moeite mee lijkt te hebben, is de Duitse Alternative für Deutschland (AfD) die het enkele maanden geleden nog erg goed deed bij diverse verkiezingen, maar waar inmiddels grote onenigheid is ontstaan bij de leiding. Het lijkt erop dat er twee kampen zijn ontstaan bij de Duitse eurosceptische professorenpartij.

Aan de ene kant heb je een conservatief-liberale stroming, waarvan voorman Bernd Lucke en Hans-Olaf Henkel de belangrijkste vertegenwoordigers zijn. Hun hoofdpunt is kritiek op het eurobeleid van de ECB. Een tweede stroming, die in Oost-Duitsland veel aanhang heeft, richt zich meer op onderwerpen als immigratie, integratie, identiteit en islamkritiek. Belangrijke vertegenwoordigers van deze stroming zijn Frauke Petry, Konrad Adam en Alexander Gauland. Zij staan sympathiek tegenover de Pegida-beweging, terwijl Lucke en Henkel daar juist afstand van willen houden.

Lucke probeert nu meer macht naar zichzelf toe te trekken om zo de regie beter te kunnen voeren, maar de geest is uit de fles en laat zich niet zo makkelijk terugsturen. Op een vergadering op 18 januari aanstaande in Frankfurt zullen besluiten worden genomen en zal getracht worden de rijen te sluiten. Lucke heeft gevraagd om meer macht (wil af van de "Drei-Sprecher"-structuur). Of dat lukt is de vraag. Inmiddels worden er boze onderlinge e-mails van toppers in AfD gelekt naar de media. Het doet denken aan oude LPF-taferelen in Nederland. Politieke regie lijkt te ontbreken.

Ook in het Franse Front National bestaan verschillende stromingen. Ik ben daar al eens op in gegaan in een artikel hier op DDS. Binnen het Front National kun je onderscheid maken tussen een Gaullistische, sociale stroming (met spindoctor en Marine Le Pen-vertrouweling Florian Philippot als belangrijkste vertegenwoordiger) en een meer ideologisch-conservatieve stroming die de Franse identiteit sterk benadrukt, met de jonge Marion Maréchal-Le Pen (nicht van…) als representant.

Ik heb de indruk dat de politieke regie bij Front National beter en deskundiger wordt gevoerd dan bij AfD. Dit heeft te maken met het charisma van Marine Le Pen en met haar politieke ervaring; zij komt uit een politiek nest. Lees verder op pagina twee.

Volgens sommige Franse analisten kan het bestaan van verschillende stromingen in een partij een voordeel zijn. Zo is Marion Maréchal-Le Pen bijvoorbeeld tegen het homo-huwelijk. Marine Le Pen neemt daar weer een beetje van afstand van, het resultaat is dat het hele electoraat zich vertegenwoordigd voelt. Een concrete keuze blijft achterwege. Veelstemmigheid kan een slimme politieke pr-strategie zijn, mits deze goed wordt geregisseerd.

Ook bij de Britse UKIP bestaan stromingen. Liberaal versus sociaal. Als we bijvoorbeeld kijken naar hun standpunt over TTIP (het vrijhandelsakkoord EU-USA) dan hebben de officiële woordvoerder van UKIP voor handel Lord William Dartmouth en MEP Roger Helmer zich voorzichtig positief uitgelaten, met dien verstande dat zij natuurlijk liever zo’n akkoord sluiten buiten de EU om én dat hun finale oordeel af zal hangen van de uiteindelijke tekst. Maar andere prominente vertegenwoordigers van UKIP willen helemaal niets weten van TTIP.

Politieke leiders als Nigel Farage en Marine Le Pen zitten al een jaar of twintig in de politiek en hebben een groot persoonlijk charisma, waardoor zij verschillende stromingen binnen hun partij kunnen verenigen en conflicten in de hand houden. De wat stijfjes overkomende Bernd Lucke van AfD lijkt daar minder goed toe in staat te zijn, terwijl de Italiaan Beppe Grillo nauwelijks een geloofwaaardig alternatief weet te presenteren. Op dit moment zie ik daarom Nigel Farage en Marine Le Pen als de sterkste spelers in het veld bij de eurosceptische partijen.

Wat betreft Wilders moeten we misschien constateren dat zijn erg uitgesproken karakter hem vaak in de weg zit, al heeft hij in een aantal opzichten het gelijk aan zijn kant gekregen. Denk bijvoorbeeld aan zijn Turkije-standpunt, dat nu door velen gedeeld wordt. Een groot deel van zijn aanhang bewondert hem voor die harde uitspraken, maar de brug naar de gematigde groepen in de samenleving zal hij niet gemakkelijk slaan. Daarnaast zien we dat VNL zich nadrukkelijk profileert als klassiek-liberaal eurosceptisch alternatief, met een stevige lijn op het vlak van veiligheid.

Na verschrikkelijke aanslagen zoals die van gisteren bij het Franse satirische blad Charlie Hebdo, zal de roep om overtuigende maatregelen ongetwijfeld toenemen. Het is op dit moment nog moeilijk om te voorspellen welke partijen of stromingen binnen partijen hierdoor sterker zullen worden.