Redde George H. W. Bush zijn presidentschap met oorlogje spelen in Irak?

George Herbert Walker Bush is afgelopen week overleden en wordt vandaag begraven. Hij krijgt een staatsbegrafenis naar aloude traditie van de Amerikaanse presidenten. Obama, Clinton en Trump zaten op de eerste rij om hun eer te betonen. Maar in de tijd van zijn presidentschap leek het er lange tijd op dat Bush senior een onsuccesvolle president zou worden, maar werd uiteindelijk de meest populaire ooit. De publieke opinie zat in het begin niet mee en de bevolking zag allerlei interne problemen. Maar mede door de oorlog in Irak, de eerste Golfoorlog, sloeg de publieke opinie om en kon Bush uiteindelijk terugkijken op een geslaagd presidentschap. In Amerikaanse termen. Op welke manier had de Golfoorlog effect op zijn populariteit en wat was de rol van massamedia hierin?

George Herbert Walker Bush was de zoon van Prescott Sheldon Bush, iemand die investeerde in Hitlers Derde Rijk. Dat lijkt misschien schokkend, maar is natuurlijk helemaal niet zo vreemd, want de Amerikanen hadden tot in de jaren '60 nog de zogenaamde Jim Crow-wetten. Met miljoenen op de bank was het uiteindelijk eenvoudig politiek campagne voeren en dus volgde hij de fameuze Ronald Reagan op in 1989. Meer over zijn loopbaan lees je hier. Het is opmerkelijk hoe de publieke opinie soms een zegen, maar ook een vloek kan zijn. Ook voor Bush senior gold dit en allerlei interne problemen hielden het Witte Huis druk bezig. Voor hem een geluk dat Saddam Hoessein en de massamedia bestonden, want mede dankzij de interventie in Irak werd Bush's presidentschap gered. Uiteindelijk is beter om de eenheid te smeden dan je te focussen op een externe vijand.

[caption id="attachment_214918" align="aligncenter" width="500"] Amerikaanse vliegeniers boven Irak. Bron: Flickr / Robert Sullivan[/caption]

Tegen de tijd dat Saddam Koeweit binnenviel was het gegarandeerd dat Bush een succesvolle president zou worden. In oktober 1989 gaven Amerikanen aan dat ze zich vooral zorgen maakten over de problematiek rondom illegale drugs. De Bush regering reageerde en voerde nieuwe wetten door. Toch steeg zijn populariteit in 1990 nauwelijks. Toen de werkgelegenheid langzaam afnam gaven meer Amerikanen aan dit als een probleem te zien. Vrij logisch allemaal. De vraag die onderzoekers zichzelf blijven stellen is of de publieke opinie aangaande specifieke problemen vanuit henzelf komen of dat deze problemen op een presenteerblaadje worden geserveerd door de media. In ieder geval bleek in juli 1990 dat de spanningen tussen Irak en Koeweit niet te beteugelen waren en kreeg dit onderwerp snel meer aandacht in de grote Amerikaanse pers. Die aandacht lijkt goed te zijn geweest voor de publieke opinie ten aanzien van George H. W. Bush.

En zo werd de Eerste Golfoorlog in de zomer van 1990 trending op de grote Amerikaanse media: CNN, ABC en anderen. Heel snel kwam er veel meer aandacht aan het onderwerp Golfoorlog. Want spanning en sensatie. En geld vanuit adverteerders. Maar had deze aandacht van de media ook invloed op de publieke opinie? Taalfilosoof Noam Chomsky denkt van wel, zo suggereert hij in zijn boek 'Manufactured Consent' dat massamedia de publieke opinie beïnvloeden in het voordeel van regeringen, maar Frits Bolkestein wierp hem in de jaren '80 tegen dat het slechts om complottheorieën zou gaan.

Maar onderzoek uitgevoerd na de Golfoorlog lijkt te suggereren dat de Golfoorlog pas als een belangrijk onderwerp door Amerikaanse kiezers werd gezien nadat zij werden blootgesteld aan urenlange mediaberichtgeving over het onderwerp. Van een non-issue in de nationale politiek naar het belangrijkste onderwerp binnen enkele maanden. Hoe dan? Het agenda-setting effect, zo stellen onderzoekers. En net zo snel als het onderwerp ter sprake kwam in talkshows verdween het ook weer. Rond maart 1991 was aandacht voor Irak wel zo'n beetje verdwenen en namen Amerikaanse zorgen over de economie weer de overhand.

Maar in tussentijd kon Bush senior het voor elkaar krijgen om het land te verenigen in een grote 'support our troops'-beweging en steeg zijn populariteit sterk. Ook een 'rally 'round the flag' genoemd. Uiteindelijk werd George H. W. niet opnieuw verkozen, maar hij was wel een van de meest populaire presidenten ooit. Een opiniepeiling van afgelopen jaar suggereerde zelfs dat hij de meest populaire ex-president was die op dat moment nog in leven was. Dus redde de Golfoorlog het presidentschap van George H. W. Bush? Wellicht, maar wat we vrij zeker kunnen stellen is dat de problemen die kiezers signaleren niet enkel vanuit henzelf komen, maar dus ook vanuit de media kunnen worden ingegeven.

[caption id="attachment_214917" align="aligncenter" width="862"] Een analyse van nieuwsberichten op de Amerikaanse televisie. X-as: tijd van 1990 - 1991, Y-as: gemiddelde aantal minuten aandacht voor specifieke issues. Het is duidelijk te zien hoe een issue vanuit het niets aandacht kreeg en enkele maanden later een van de belangrijkste problemen volgens Amerikaanse kiezers. Bewijs voor het agenda-setting effect van massamedia? Bron: News Coverage of the Gulf Crisis and Public Opinion: A study of Agenda-setting, priming and framing. Shanto Iyengar & Adam Simon (1993), Communication Research, Vol. 20 No 3, June 1993.[/caption]