Raid, Aid & Trade: hoe wij omgaan met andere landen

 

Er is veel ongelijkheid in de wereld, en dat is niet één-twee-drie op te lossen. Het is zelfs niet noodzakelijk om alle ongelijkheid op te lossen, maar de meeste mensen zullen het er over eens zijn dat er in grote delen van de wereld een mate van armoede en onderdrukking bestaat die voor een beschaafd mens eigenlijk onacceptabel is. De vraag is: hoe gaan we daar mee om?

Er zijn mensen, nu en altijd al, die vinden dat het de taak van de meer ontwikkelde mens is om de minder ontwikkelde mens te “helpen”. Er zijn óók mensen die vinden dat dit best een nobel doel kan zijn, maar dat hulp nimmer op dwang hoort te berusten. Ik behoor tot die laatste groep, en ik geloof dat veel pogingen tot “hulp” in de praktijk het tegendeel bereiken van wat ermee beoogd werd.

Wat kan een individueel mens, die het beste met zijn medemensen voor heeft, dan wél doen? En moet dat per definitie ten koste gaan van zijn eigen belangen? Is iedere vorm van welvaart een zero sum game? Kort gezegd: hij kan met weinig moeite veel bereiken, hij hoeft zijn eigen belangen daar totaal niet mee e schaden, en échte welvaart is een zelfvergrotend en voortdurend ontwikkeld fenomeen.

Er zijn, in de kern, eigenlijk maar drie manieren waarop een relatief stabiele, rijke en ontwikkelde samenleving in sociaal-economische zin om kan gaan met landen die in een minder fortuinlijke positie verkeren. Deze manieren zijn in het Engels mooi geformuleerd als raid, aid en trade. De eerste twee stoelen op dwang, en op het idee dat welvaart van de één altijd ten koste moet gaan van de ander. De derde gaat uit van vrijheid, en van wederzijdse verrijking.

Raid is wat wij ooit als kolonisten deden: het volledig kaalroven van een ander land, puur omdat we de macht hadden om dit ongestoord te doen, en omdat wij er baat bij hadden. Steevast verhuld onder een dunne laag van misplaatste arrogantie met als credo “enkel een strenge hand kan die domme, achtergebleven inboorlingen verheffen”, maar in werkelijkheid had het niets te maken met de (vermeende) belangen van de inheemse bevolking, en alles met onze belangen. Dit is de omgangsvorm van iedere onderdrukker.

Aid is een poging om het tegenovergestelde van raid te bewerkstelligen, en wordt niet zelden verstrekt uit een schuldgevoel dat voortkomt uit het koloniale tijdperk – waardoor men ook direct blind wordt voor de vele gebreken van deze strategie, want kritiek erop wordt gelijkgesteld aan steun voor het idee van raid. In werkelijkheid is aid dikwijls net zo schadelijk als raid, omdat het voortkomt uit hetzelfde misplaatste paternalisme dat óók werd gebruikt om het gedrag van iedere kolonisator te legitimeren.

Trade is een vrijwillige relatie tussen twee personen of organisaties, waaronder ook landen kunnen vallen. Het gaat uit van gelijkwaardigheid, óók als de omstandigheden niet gelijk zijn. Iemand die met een ander handelt heeft niet als doel om het leven van die ander om enige reden “bij te sturen”, en enkel als beide partijen uit vrije wil tot overeenstemming komen, ontstaat er trade. Het logische gevolg is dat beide partijen iets winnen waar ze behoefte aan hadden, en er dus ook allebei beter van worden.

Uit het bovenstaande mag duidelijk zijn dat trade de enige omgangsvorm tussen mensen en staten is waar iets uit kan voortkomen dat voor alle betrokkenen een wenselijk resultaat oplevert.

Het idee dat handel beperkt of begrensd moet worden om het “eerlijk” te maken, maakt ware eerlijkheid juist onmogelijk. Stel, de meeste Nederlanders zijn het niet eens met de manier waarop bepaalde producten in een ander land tot stand komen. Wellicht vinden we de arbeidsomstandigheden niet menswaardig, of achten we het proces te belastend voor het milieu. Het is dan heel verleidelijk om dergelijke “immorele” producten te verbieden.

Dat gaat echter geheel voorbij aan de inherente werking van vrije handel: het schept welvaart, en welvaart schept – méér dan welke factor dan ook – een hogere levensstandaard. Door handel met een staat te blokkeren, verdoem je die staat tot armoede. Dat is juist weer een factor die vaak tot dictatuur en onderdrukking leidt. Het is dan ook een simpele waarheid dat free trade en fair trade exact hetzelfde concept zijn. Wie met “fair trade” iets anders dan onbegrensde vrijhandel bedoelt, spreekt met de dubbele tong van een slang.

Wat iedere burger in een ontwikkeld land namelijk zélf kan doen, is zijn eigen verantwoordelijkheid nemen. Zoek uit welke bedrijven handelen naar principes die overeenkomen met de uwe, en koop bewust hun producten in plaats van die van de concurrent. De markt zal dan vanzelf de “morele” werkgevers belonen en de “immorele” werkgevers afstraffen. Die laatste groep gaat onvermijdelijk failliet, waarna hun marktaandeel (en hun werknemers) worden overgenomen door de bedrijven die wél verkopen. De bedrijven, dus, van uw keuze.

Dat is de inherente, zelfzuiverende werking van een vrije markt. Zo’n markt zal altijd en overal bestaan waar concurrentie bestaat, en waar individuen de eenvoudige verantwoordelijkheid nemen om te stemmen met hun voeten. Wie te lui is om die kleine moeite te nemen, heeft geen recht om te klagen over de oneerlijkheid in deze wereld. Hij zou er ook zelf iets aan kunnen doen.

Dus wat kunnen we het beste doen om zowel onszelf als anderen te helpen? Schaf alle beperkingen op import en export af. Subsidieer geen enkel product, geen enkel bedrijf en geen enkele branche. Belast ook geen enkel product, geen enkel bedrijf en geen enkele branche méér dan de rest van de economie, op grond van een vermeende morele rechtvaardiging. Die rechtvaardiging bestaat niet.

Het resultaat zal direct merkbaar zijn: alle betrokkenen krijgen de hoogst mogelijke kwaliteit tegen de laagst mogelijke prijs, en overal waar de markt floreert, stijgt de welvaart. De toenemende kosten als gevolg van de toenemende welvaart drijven de prijzen echter niet significant op, want vrije markten produceren ook de meeste innovaties, die de kosten vaak weer reduceren. Het systeem kent een natuurlijk evenwicht, in tegenstelling tot de op dwang gestoelde alternatieven. Raid en aid zijn doodlopende paden. Trade is een snelweg naar de toekomst, en er is genoeg ruimte voor iedereen.