Over Poetin kunnen geen illusies meer bestaan
Barack Obama ziet het akkoord dat gisteren in Genève werd bereikt tussen diplomaten van de VS, Rusland, Oekraïne en de EU als een 'glimpje hoop'. Maar de Amerikaanse president durft er niet op te rekenen dat Rusland zich aan de gemaakte afspraken houdt.
Dat zegt eigenlijk alles (zie website van Elsevier en voor de persconferentie de website van The New York Times). Dat Obama geen onderscheid maakt tussen 'Rusland' en 'Poetin', de Russische leider waarmee hij het nooit goed heeft kunnen vinden, geeft aan dat de Amerikaanse president feitelijk alle hoop heeft opgegeven dat het in zijn ambtsperiode nog goed komt in de betrekkingen met Moskou. Dat 'glimpje' is er omdat ook op het hoogste diplomatieke niveau het bloed kruipt waar het niet kan gaan. Maar over Vladimir Poetin heeft Obama geen enkele illusie meer. Poetin zelf laat daar ook geen misverstand over bestaan. Tijdens een vier uur durende televisieshow, Vraag & Antwoord gisteren in Moskou, antwoordde Poetin op de vraag of hij dacht dat Obama hem van de verdrinkingsdood zou redden:
Tot zover de man van wie vorig jaar werd gezegd dat hij Obama, die in Syrië een 'rode lijn' had getrokken waar Bashar al-Assad overheen was gegaan, uit een zelfgeschapen klem had gered. Je kunt niet zeggen dat Obama met het akkoord in Genève, dat het voor Rusland mogelijk maakt zonder militair ingrijpen in Oekraïne zijn zin te krijgen, voor Poetin een wederdienst heeft verricht. Integendeel, Poetin is sinds de zomer van 2013 nog een paar 'rode lijnen' verder gegaan. Van Russische hulp bij het ontwapenen van Assad in Syrië is niets gebleken. In eigen land heeft Poetin zijn greep op de macht verstevigd. Met het kleine Nederland voerde hij een rondje 'diplomatiek armpje drukken', dat in februari werd afgesloten met een feestbezoekje aan het Holland House tijdens de Poetin Spelen in Sotsji. En de Krim heeft hij zonder slag of stoot ingelijfd, met pure intimidatiepolitiek. Het woord 'Krim' kwam in Genève niet voor. Die slag is voor Poetin, zoals hij gisteren op de televisie ook minzaam liet weten dat het Russische parlement hem 'het recht' had gegeven om in Oekraïne militair in te grijpen, maar dat hij hoopte dat hij daarvan geen gebruik hoefde te maken.
Nee, dat hoefde niet. Dankzij de 'deëscalatie' die in Genève is afgesproken, is Poetin behoed voor een ingrijpen dat de Russen op een verder isolement en meer economische sancties zou komen te staan. En op akelige beelden uit Oekraïne. Niemand zit op slachtpartijen te wachten in een 'grensland' dat toch al tot de historische invloedssfeer van Rusland wordt gerekend. Zo kan de schijn worden hooggehouden dat Moskou ook in het belang van de broeders in Oekraïne handelt. Wat tegelijk de façade is waarin niemand echt meer gelooft. Al kan het zijn dat dit het schimmenspel is dat het Kremlin van nature graag opvoert en dat we nu 'de ware Poetin' hebben gezien.
Wat 'de ware Poetin' is, is lange tijd onduidelijk geweest. In 1999 kwam hij als een duveltje uit een doosje te voorschijn, nadat Boris Jeltsin, Ruslands eerste democratische president, al drie eerdere opvolgers als premier had gepresenteerd die als nobodies de geschiedenis zijn ingegaan. Poetin niet, al is hij ook de volmaakte man zonder eigenschappen gebleken. In zijn Moskouse televisieshow, met Poetin in het volle licht terwijl zich in Genève achter de schermen een sinister onderhandelingsspel afspeelde, zagen we dat ook weer. Poetin kon redelijk zijn, modern, dreigend, realistisch, toegevend, brutaal, koel, schaamteloos, leugenachtig, cynisch en zelfs innemend. Had hij in Sotsji onze Irene Wüst niet omhelsd, waarop onze ijskoningin de Russische beer een knuffel had gegeven? In Nederland vonden we de Poetin-show prachtig, omdat we er zelf een rol in hadden. Net als Poetin houden wij ook van talk shows. Zo kondigde onze minister van Defensie bij Pauw & Witteman (!) aan dat Nederland overweegt F-16s naar Oost-Europa te sturen om onze oostelijke NAVO-partners gerust te stellen. Of dat serieus is, is niet helemaal duidelijk. Ernst is een schaars goed aan de vaderlandse borreltafels. Maar duidelijk is wel dat er zelfs in politiek Den Haag geen illusies over Poetin meer bestaan.
De afgelopen weken is 'de ware Poetin' opgestaan. Met het inlijven van de Krim is hij de Rubicon overgegaan, een rode lijn te veel. Daarvan kan hij niet meer terug. Wat ook een gigantisch probleem is voor het Westen, dat liever bleef geloven in de Poetin zoals het die zelf graag zag, een meesterstrateeg die uiteindelijk in het belang handelt van een Rusland dat constructief samenwerkt met de rest van de wereld. Maar die Poetin is in zijn doosje verdwenen. Vandaar dat Obama nog wel een 'glimpje hoop' ziet, maar er niet meer op rekent dat Rusland zich aan de afspraken houdt. Het is nu aan Poetin om te bewijzen dat de Amerikaanse president daarover te zwartgallig is. De Russische president, die trek heeft in meer en omineus van 'het nieuwe Rusland' ('Novorossiya') sprak, lijkt daarvoor niet in de stemming. Hij rekent erop gered te worden, terwijl hij met het annexeren van zijn 'glorieuze zeehaven Sebastopol' al te diep onder water is gedoken. Poetin is nog maar 'een glimpje' van wat hij was toen Obama hem in 2009 via Hillary Clinton het voorstel deed om op de reset-button te drukken. Die kansen heeft het Kremlin allemaal laten lopen. Willens en wetens. Wat exact de reden is waarom 'de ware Poetin' nu zo gevaarlijk en afschrikwekkend is.
