Zullen nieuwe verkiezingen ook ander beleid opleveren?

Hebben is hebben, krijgen is de kunst; het magische getal van 79 zetels in de Tweede Kamer van een schrompelkabinet. Als Haagse macht al wat voorstelt, met die lange arm uit Brussel..

Joost Niemoller schrijft vaak treffende artikelen voor De Dagelijkse Standaard. Ook nu stelt hij terecht in een giftige column een aantal venijnige vragen aan het kabinet Rutte II, zij het dat de eraan voorafgaande argumentatie rammelt. Zijn stuk lijkt vooral ingegeven door boosheid.

De achilleshiel is de eerste alinea: 'Het was een verkiezingsstrijd die ging om de kale vraag om de macht en nergens anders over. De achterliggende gedachte daarbij was dat die macht in Den Haag zou liggen, en we weten nu allemaal wat een leugen dat is. Want de macht ligt in Brussel'.

Natuurlijk ging de verkiezingsstrijd om de kale vraag om de macht, daar gaan verkiezingen namelijk over. Slechts weinig kabinetten weten daarna nog lang 'legitimiteit' vast te houden, zeker niet in tijden van crisis. En in een gespleten land als het onze is het bijna ondoenlijk geworden: de legitimiteit van de linkse kerk is nationalistisch Nederland een gruwel, en omgekeerd.

Belangrijker is: '(...) de macht ligt in Brussel'. Dat is grotendeels juist. Maar waarom dan Niemollers woede richting Rutte II? Het maakt toch niet uit welk kabinet in Den Haag zetelt, het heeft immers niks meer te vertellen. Waarom je druk maken om dit kabinet van VVD-PvdA met zijn falende beleid?

Deze redeneertrant volgend doen nieuwe verkiezingen er weinig toe; of het nou verkiezingen voor Tweede Kamer, gemeenteraad of Europees parlement betreft. Het enige dat je als kiezer rest is je afkeer laten blijken door bepaalde partijen en/of poppetjes weg te stemmen. Gevolg voor het beleid heeft dat niet of nauwelijks, Nederland loopt toch al aan de leiband van de Europese Unie. Invullen van het stembiljet is dus hooguit folklore.

Nou is bovenstaande voldoende om je flink over op te winden. Laten we proberen van het positieve uit te gaan, namelijk dat Haagse kabinetten nog steeds behoorlijk wat in de Nederlandse melk te brokkelen hebben, en erin slagen dat zo te houden. En misschien wat terrein op de Brusselse moloch weten terug te winnen. Hoe staat het huidige kabinet daarin? Op zijn zachtst gezegd ambivalent. Het is veel 'nee' zeggen en 'ja' doen. Aan de andere kant is al heel veel door eerdere kabinetten weggeven aan de Europese Unie. Dat is dit kabinet niet aan te wrijven. Het eurosceptischer kabinet Rutte I stuitte bij nationaal getinte maatregelen al op weerstand uit Brussel. Zonder Wilders doet Rutte II nauwelijks nog een poging. De eurosceptische krachten zijn in Nederland en Rutte II gewoon te gering, de grote onvrede ten spijt.

Het zetelverlies in de huidige peilingen is echter niet eenduidig. Toegegeven, het kabinet staat op - fors - verlies. Maar waar de door Niemoller aangehaalde Maurice de Hond voor VVD en PvdA 21 respectievelijk 16 zetels peilt, schrijft Ipsos hen nog 34 en 24 zetels toe. Een aanmerkelijk verschil.

Ook al staat Rutte II er in de peilingen al langer slecht voor, als VVD en PvdA zich de komende jaren met succes aan elkaar weten vast te klampen, met af en toe hulp van een oppostiepartij, zijn de volgende verkiezingen voor de Tweede Kamer pas in 2017. Een wat optimistisch scenario, er kan in al die jaren veel fout gaan. Sinds de Britse oud-premier Wilson weten we dat een week lang duurt in de politiek, laat staan vier jaar. Een electorale afstraffing als bij het CDA vrezend zal dit kabinet zijn uiterste best doen de rit uit te zitten, en zullen de coalitiepartijen veel van elkaar dulden. Voorzichtigheid met voorspellingen op basis van peilingen is dus geboden.

Maar stel dat de wens van velen uitkomt en dit uitruilkabinet van VVD en PvdA door interne spanningen, onverwachte politieke bananenschillen of gebrek aan een meerderheid in Eerste (of Tweede?) Kamer ten val komt en er vervroegde verkiezingen komen. Het Nederlandse electoraat heeft zich de laatste jaren te onvoorspelbaar dan wel gedwee gedragen om een uitslag ook maar enigszins adequaat te kunnen voorspellen.

Mocht dit kabinet bij een volgende verkiezing zwaar verliezen, wat komt er dan voor terug? Is er in zo'n vernieuwde Tweede Kamer wel een werkbare meerderheid te vinden? Zo ja, wordt dat dan niet wéér zo'n kabinet; bestaande uit PvdA, VVD aangevuld met CDA en D'66? Misschien is voor de verandering een coalitie van 'de uitersten' PVV, SP aangevuld met 50Plus mogelijk.

Gezien de huidige peilingen niet eens zo'n gekke gedachte; de gevestigde en eurofiele partijen D66 en CDA spinnen te weinig garen bij het verzet tegen Rutte II en leveren bovendien meer van hetzelfde. Dan komen toch PVV, SP en wie weet 50Plus in beeld.

De PVV is eerder onberekenbaar en onbetrouwbaar gebleken, maar kiezers vergeten snel en storen zich nog sneller aan nieuwe machthebbers. Toch heeft de PVV veel weg van een reus op lemen voeten. De ondemocratische partijstructuur blijft een zwak punt; mocht Wilders om wat voor reden dan ook wegvallen, wat blijft er dan van de partij over? Afgezien of ze nog coalitiepartners vinden kan; alleen bij een monsterzege van veertig zetels of meer kan men niet meer om de PVV heen. En zelfs dat is geen garantie, zoals in 1977 een hooghartige PvdA met 53 zetels ondervond.

Hetzelfde geldt voor 50Plus, ook hier is onduidelijkheid over de partijstructuur en die partij moet zich nog steeds bewijzen. En heeft ook een kader- en leiderschapsprobleem; één blunder door Henk Krol, moet Jan Nagel dan komen opdraven?

De SP ten slotte lijkt op een stabiele aanhang te kunnen rekenen en kan wel eens de spil vormen van zo'n combinatie. Maar ook al zij is geen begeerde bruid in de dans om het pluche bij de gevestigde partijen, kan en wil zij PvdA en Groen Links laten vallen ten faveure van PVV en 50Plus? Tot nu toe sloot de SP de PVV zelfs categorisch uit.

Als bij nieuwe verkiezingen deze drie partijen een meerderheid behalen én de weg naar elkaar weten te vinden gloort er misschien hoop voor ander beleid met betrekking tot bijvoorbeeld lastenverzwaring, pensioenen en zorg. En een 'row back policy' ten opzichte van Brussel. Voordat Niemoller nu uit zijn stoel opveert: de enige partij die dat laatste echt nastreeft is de PVV. De SP (net als SGP en CU) blaft wel naar de Europese Unie, maar bijt nooit (door). Denk aan Emile Roemers 'over my dead body' bij de laatste verkiezingen. Met 50Plus zal het waarschijnlijk niet veel anders zijn.

Is er nog hoop voor mensen die in Nederland echt een ander beleid willen? Echt ingrijpende en dramatische gebeurtenissen daargelaten vrees ik van niet.

Ik wens Joost Niemoller een aanhoudend vileine pen, of anders veel yoga en/of valium toe.