Optrekken AOW-leeftijd berust op machopraat

Minister Kamp heeft gezegd dat de pensioenleeftijd in 2040 weleens op 68 jaar zou kunnen liggen. We leven steeds langer, dus kunnen we ook langer werken, is zijn redenering. Michael van der Galien vindt dat op de Dagelijkse Standaard een prima plan (al kondigt Kamp geen plannen aan, maar maak ik uit zijn woorden op dat hij slechts een verwachting uitspreekt), en ik denk vele jongeren met hem. We nemen aan dat die jongeren beseffen dat zij in 2040 zelf 55-plussers zijn, dus daar spreekt een optimistische en dynamische levenshouding uit. En zo hoort het ook: een gezonde geest in een gezond lichaam. Wie als twintiger al met zijn pensioen bezig is, is al half dood. Toch zit dat opgesloten in het idee om mensen zelf hun pensioen te laten opbouwen. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen, en dan heeft het ook iets geruststellends (maar tegelijk iets bedriegelijks) als we de pensioenleeftijd naar achteren schuiven. Dan ben je weer een beetje langer jong en is de 'onbezorgde oude dag' weer een dagje verder weg.

Mij lijkt het van groot belang om het aan mensen zelf over te laten of ze langer willen doorwerken of niet. Vraag het aan een dertiger, en ze zeggen allemaal dat ze lang door willen gaan. Maar zestigers weten blijkbaar beter, want de trend was lange tijd om steeds vroeger te stoppen met werken (al is er de laatste jaren van een kleine ombuiging sprake). Ik sta elke keer weer paf van het gemak waarmee gezegd wordt dat uit de gemiddeld langere levensverwachting geconcludeerd wordt dat we 'dus' ook langer kunnen gaan werken. Met vergelijkbare statistieken in de hand kun je ook zeggen dat er steeds meer mensen zijn die ruim voor hun 65ste afhaken, en om welke reden dan ook buiten het arbeidsproces vallen. Het is een kwestie van gezond verstand (hoort ook bij een volwasen democratische samenleving die steeds meer de nadruk op gezondheid en langer leven legt) om dat vraagstuk eerst aan te pakken. Draai je de volgorde om, zoals in als die plannen gebeurt om de pensioenleeftijd op te trekken, dan wordt er geen enkel 'vergrijzingsvraagstuk' opgelost, maar creëer je er nog een groep losers bij.

Alleen door de arbeidsmarkt flexibeler te maken, en veel goudgerande sociale privileges af te bouwen voor mensen die het toch al goed gaat, zowel wat betreft hoge verdiensten als gezondheid, wordt het voor werkgevers economisch zinvol om ouderen in dienst te houden en te nemen. Als dat niet gebeurt, is elke poging om via de verhoging van de pensioenleeftijd de toenemende kosten van de vergrijzing te beteugelen een slag in de lucht. Zo'n afbouw van sociale privileges (of demotie) is mijns inziens alleen mogelijk als daar iets tegenover staat, zoals het vooruitzicht op een bescheiden basispensioen als de AOW die elke Nederlander (rijk of arm, werkend of werkloos) enige zekerheid voor het zelf plannen van zijn 'oudere dag' geeft. Let wel: oudere dag, en niet oude dag, want wanneer die aanbreekt weten we niet. Sommigen zijn al oud op hun dertigste, anderen blijven lenig van geest tot ver na hun tachtigste. Maar een politiek die voortdurend aan die leeftijdsgrenzen gaat zitten morrelen, ondermijnt het gevoel van duurzaamheid en voorspelbaarheid, wordt zelf minder betrouwbaar, en verlaagt daarmee ook de sociale en rechtszekerheid (ook een reden waarom welzijn en gezondheid hier zijn toegenomen).

We weten trouwens helemaal niet of de levensverwachting wel blijft stijgen, zeker niet als het hier minder paradijselijk wordt. De Nederlandse bevolking verandert razendsnel van samenstelling (op DDS weet iedereen wel waarom), en het is niet gezegd dat de resultaten uit het verleden ook voor de toekomst gelden. Daarbij komt dat Nederland in vergelijking met andere landen een solide pensioenstelsel heeft en vooral moet oppassen dat dit niet door andere zaken (in Europees verband bijvoorbeeld) verdampt. Domweg de pensioenleeftijd verhogen omdat andere EU-landen met een heel ander pensioenstelsel dat ook doen getuigt dan van ernstige denkluiheid. Liever lui dan moe is dacht ik niet de bedoeling. Nee, zeker de VVD draagt graag uit dat de handen uit de mouwen moeten en de schouders eronder gezet dienen te worden. Dan komt het allemaal dik voor elkaar. Maar dat vereist voor alles slimheid. We schieten er niks mee op als straks 'de goudgeranden' langer blijven werken en de arbeidsmarkt als geheel nog verder verstoord raakt. En het is goedkope machopraat om de verhoging van de pensioenleeftijd als het sociale ei van Columbus voor te stellen, het bewijs van politieke daadkracht en economische hervormingsbereidheid.

Mij komt het steeds meer voor dat hier een demagogische generatiestrijd wordt gevoerd, alsof de oudjes van nu het geld van de dertigers aan het opmaken zijn en de 'yuppies' straks helemaal geen yuppie meer kunnen zijn. Wie even nadenkt en zich niet door macro-economen (een zeer overschatte beroepsgroep) laat gekmaken, ziet in dat dit helemaal niet kan en hier slechts politieke gemakzucht in het spel is. Wel is het zo dat de yuppies van nu de ouderen van straks zijn en alsnog de rekening voor hun (politieke) onnadenkendheid moeten betalen. Eigen schuld, dikke bult, zullen velen zeggen, maar onnozel is het wel. En straks roepen de ouderen van de toekomst (c.q. de jongeren van nu) 'Yuppies, fuck off'!