Oostenrijk zet bouw Russische pijpleiding door

Eind vorige week gaven de bazen van de Oostenrijkse energiemaatschappij OMV en het Russische Gazprom de aanzet tot de bouw van de South Stream-pijpleiding. Deze moet Russisch aardgas via de Zwarte Zee en de Balkan naar Oostenrijk vervoeren. Aan Russische kant is al met de bouw begonnen. Verwacht wordt dat het gas vanaf 2017 richting Europa vloeit.

Oostenrijk gaat daarmee lijnrecht in tegen de Europese Commissie die de gesprekken over South Stream juist had opgeschort sinds Rusland in maart de Krim binnenviel en veroverde. Volgens de Commissie voldeden de plannen niet aan de Europese richtlijnen. Door een bilateraal akkoord te sluiten, omzeilt Oostenrijk de Europese Commissie en daarmee de overige EU-lidstaten.

Rusland heeft South Stream niet nodig. Geschat wordt dat het land slechts 60 procent van de bestaande pijpleidingcapaciteit gebruikt. Dat terwijl Europese landen naarstig op zoek zijn naar alternatieve leveranciers. De Europese Unie als geheel is voor 30 procent van haar gasbehoefte afhankelijk van Rusland. Enkele landen in het voormalige Oostblok zijn zelfs helemaal van Rusland afhankelijk. Die vrezen dat de voormalige overheerser die afhankelijkheid zal uitbuiten op het moment dat het politiek uitkomt. Al twee keer eerder draaide Rusland de gaskraan dicht om druk uit te oefenen op Oekraïne.

Nu gaat nog de helft van al het gas dat Rusland naar Europe exporteert door pijpleidingen op Oekraïns grondgebied. Dat verklaart waarom Rusland South Stream bouwt, hoewel die pijplijn commercieel onnodig is. Het wil druk op Oekraïne kunnen uitoefenen zonder de andere Europeanen letterlijk in de kou te laten staan. Als Europese landen minder afhankelijk worden van Oekraïne, zo redeneren de Russen, dan zullen ze zich minder aantrekken van Russische inmenging in die voormalige satellietstaat.

Ze hebben waarschijnlijk gelijk. Oekraïne is geen lid van de EU, noch van de NAVO. Westerse landen spreken wel schande over de inname van de Krim, maar doen weinig. Vooral Duitsland is terughoudend. Dat land importeert niet alleen veel Russisch aardgas, maar onderhoudt ook nauwe zakenbanden met Rusland. Zo is BASF, 's werelds grootste chemiebedrijf, partner in South Stream (via de dochteronderneming Wintershall) en levert Siemens de elektronica. Duitsland krijgt ook Russisch gas aangeleverd via de Nord Stream-pijpleiding over de bodem van de Oostzee en is dus al minder afhankelijk van Oekraïne.

Voor Oostenrijk speelde ook mee dat Italië vorig jaar de strijd won om aardgas vanuit het Kaspische Zeegebied te importeren. Besloten werd tot de bouw van de Trans-Adriatische Pijpleiding die gas uit Azerbeidzjan via Turkije en Griekenland naar Italië moet pompen. Dat terwijl de Europese Commissie had ingezet op de Nabucco-pijpleiding die hetzelfde gas via de Balkan naar Oostenrijk had moeten brengen. OMV was een van de partners in Nabucco. Dat project is nu van de baan. South Stream moet dat verlies blijkbaar goedmaken.