Ook de markten moeten hun lesje leren
De Angelsaksische wereld volgt de eurocrisis met grote belangstelling, maar heeft er niet veel zinnigs over te melden. Barack Obama mist de 'politieke wil' in Europa om de crisis op te lossen, en David Cameron meent de eurozone de les te kunhnen lezen terwijl Groot-Brittannië helemaal niet aan de euro meedoet. Het liefst zien de Britten dat de ECB de geldkraan openzet en als 'lender of last resort' gaat optreden. En de Duitsers krijgen de schuld dat dit tot nu toe niet is gebeurd. Altijd weer de Duitsers, in Britse ogen zitten zij altijd fout.
En dan is er natuurlijk de Angelsaksische pers, die veel beter dan de Europese weet hoe de markten denken, maar ook heel ver meegaat in het sentiment dat politici altijd moeten doen wat de markten willen. Er wordt een enorme panieksfeer rond de veronderstelde ondergang van de euro gecreëerd, omdat de geldjongens vinden dat urgente actie geboden is, liefst zo 'bold' mogelijk. Of je nu The Economist leest, The Financial Times, The Wall Street Journal of de International Herald Tribune (een Europese versie van The New York Times), allemaal schetsen ze een luguber beeld van de eurozone die gevangen zit in de eigen tegenstellingen en lethargie. Mij lijkt dat de Angelsaksische pers iets te veel veronderstelt dat Europa al een eenheid is en nu eindelijk haar 'act together' moet hebben, want anders vergaat de wereld. Ik denk dat zij hier de illusies weerspiegelen die lange tijd op de financiële markten over de euro hebben bestaan. Eerst werd er gedaan alsof er geen verschillend risico was in de handel van de staatsschulden in alle eurolanden, waardoor de zuidelijke landen tegen een even laag percentage konden lenen als de noordelijke landen, en nu krijgt praktisch elk land dat buiten de directe Germaanse sfeer valt de status van junk. Dat geldt zelfs voor Hongarije, hoewel dat land politiek gezien van oudsher zeer op de Duitstalige wereld is georiënteerd (en samen met Oostenrijk ook de voorwaarden schiepen voor het doorknippen van het IJzeren Gordijn).
Het heeft iets vreemds, al die 'marktgeoriënteerden' die het altijd over zelfredzaamheid en 'het gelijk van de markt' hebben, nooit helemaal vrij zijn van een portie voor buitenstaanders begrijpelijke euroscepsis, en nu blijkbaar het verlossende woord van Europese politici verwachten. Daar klopt iets niet. Ze voeren de druk op de Europese politici op, maar wat 'de markten' nu eigenlijk willen blijft in de lucht hangen. Ze willen de redding van de euro, maar ook reddingsplannen voor de banken die zich aan 'de tucht van de markt' hebben onttrokken, en anders snel duidelijkheid over de vraag of Griekenland en Italië nu wel of niet failliet zullen gaan. Eigenlijk zijn ze al failliet, zeggen allerlei waarnemers, of tenminste de Grieken, en alles en nog wat heet 'onvermijdelijk' te zijn, van het opsplitsen van de eurozone tot een uittreden van Duitsland (die door de Britse oud-minister van Financiën Norman Lamont wordt voorzien, de man in in september 1992 zo op z'n neus ging toen het Britse pond uit het Europese wisselkoersmechanisme werd geduwd). De geruchtenmachine draait volop en je zou dit als onderdeel van de economische oorlogvoering kunnen zien die nu wordt gevoerd. Want ook de dollar en het pond sterling hebben hun problemen. Daarbij kun je je ook afvragen welk belang grote financiële marktpartijen erbij kunnen hebben om de eurozone kapot te spelen. Natuurlijk, er zijn partijen die daarop hebben gespeculeerd en er beter van zullen worden, maar op de chaos die na een uiteenvallen van de eurozone uitbreekt zit niemand echt te wachten. Financiële instellingen die ostentatief laten weten op alles te zijn voorbereid, of met elk scenario rekening zeggen te houden, bluffen dan waarschijnlijk ook maar wat. En iedereen die iets van Europa weet, en de onvolkomenheden van het Europese integratieproces en de verschillende culturen tussen de EU-landen kent, moet begrijpen dat er helemaal geen quick fix mogelijk is. Eigenlijk gedragen de markten zich als eurobeten.
Dit is de boodschap die Angela Merkel en Wolfgang Schäuble sinds afgelopen zomer consequent uitdragen. Democratisch gekozen politici kunnen en willen niet elke marktbeweging automatisch volgen. Integendeel, je moet de markten niet telkens hun zin geven en die verwachting ook niet willen wekken. Eigenlijk moet die markten, die zich in 2008 zo gigantisch in de Amerikaanse rommelhypotheken hebben vergist en een nervositeit verspreiden die voor niemand goed is, ook niet voor de markten zelf, eveneens een lesje worden geleerd. Politici hebben hun eigen verantwoordelijkheid en het is onzin, wat een flink deel doet van de Angelsaksische waarnemers die aan de zijlijn staan, om snelle oplossingen te verwachten voor hardnekkige schuldproblemen die vooral structureel van aard zijn. Als de markten hun verwachtingen temperen en wat minder hijgerig gaan doen, kan dat helpen dat er daar ook eens wat realistischer naar de beperkingen van de politiek wordt gekeken. Want grote verhalen ophangen over zelfraadzaamheid en 'het gelijk van de markt', en tegelijk met veel verbale chantage je hand op houden bij overheden die eerst zijn leeggezogen, dat kan niet.
Als Duitsland 'de markten' deze simpele waarheid aan het verstand kan brengen (en waarom zou dat niet kunnen?), is er al een wereld gewonnen, ook voor de dolgedraaide markten zelf. Het is hoog tijd dat daar het gezond verstand eens gaat terugkeren, want we hebben met het uitzieken van de eurocrisis nog een lange weg te gaan. Dat dit nu al twee jaar duurt, is geen teken van zwakte, maar een teken dat de euro (waaruit geen ontsnapping mogelijk is, tenzij tegen een heel hoge prijs) veel duurzamer en stabieler is dan buitenstaanders denken. Dat laatste hebben de markten overigens wel goed door, want tegenover de andere munten blijft de koers van de euro redelijk op peil. Laast u dus niet gek maken.
