Omtzigtgate toont aan: Mark Rutte maakt Rusland van ons land, met wegzuiveren van de controlerende macht

In 1748 schreef Charles Louis de Secondat, beter bekend als Montesquieu, het boek “De l’esprit des lois”, oftewel “Over de geest van de wetten”. Hij beschreef hoe er drie machten zijn die van elkaar gescheiden moeten worden: de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. Deze zouden elkaar in balans houden om zo politieke vrijheid in een land te scheppen. In Nederland hebben we in 1815 een grondwet opgesteld waarin dit concept, de trias politica, ook hebben vormgegeven. De Tweede Kamer kreeg de wetgevende macht, waarbij zij ook de regering, de uitvoerende macht, zou controleren.

Sinds bekend is geworden dat in gesprekken tussen verkenners Ollongren en Jorritsma, de VVD en D66 de rol van Pieter Omtzigt op de agenda stond, is het geen overbodige luxe eens goed terug te kijken naar wat in 1815 vormgegeven is.

Toen Kajsa Ollongren gisteren uit de auto stapte op het Binnenhof had zij haar papieren per ongeluk naar de pers gericht. Op een foto bleek dat op het zichtbare A4’tje uitgerekend gespreksstof stond voor gesprekken met de VVD en D66. Na deze blunder stapten beide verkenners op, met als merkwaardige notitie dat de gespreksstof vanuit henzelf kwam. Zouden zij dan echt vanuit zichzelf over de “functie elders” van Omtzigt willen praten met de VVD en D66? Natuurlijk niet, daar heeft Rutte, en misschien Kaag ook, op aangedrongen. Dat dit papier zichtbaar was, maakte de posities van Ollongren en Jorritsma sowieso onhoudbaar. Daarom maakten zij kenbaar dat deze notities uit hun eigen geesten ontsproten waren, om zo hun beide partijleiders Rutte en Kaag buiten schot te laten blijven.

Dit zou niet de eerste keer zijn dat VVD-leider Rutte het over het voor hem lastige Kamerlid Omtzigt wilde hebben. Bekend is dat op de ministerraad, die Rutte voorzat, het vaker over coalitie-Kamerleden ging, en waarschijnlijk ook over Omtzigt. Omtzigt was de afgelopen jaren de verpersoonlijking van de taken van de Tweede Kamer, zoals we die in 1815 al afgesproken hebben. Vervelend voor de uitvoerende macht, dat die niet zomaar zijn gang mag gaan, maar dat is ook exact de bedoeling van Montesquieu.

VVD-leider Mark Rutte was de afgelopen tien jaar ook minister-president van Nederland, en was daarmee de voorbije jaren ook de verpersoonlijking van de uitvoerende macht. Het kan dus bijna niet meer iconisch dan dat het nu Rutte versus Omtzigt is. De uitvoerende macht die af wil van de controle van de wetgevende macht.

Soms is het ontbreken van de trias politica overduidelijk, zoals in Noord-Korea. Soms bestaat het slechts in theorie, zoals Rusland, waarin de trias politica er formeel wel is, maar in de praktijk niet. Uiteindelijk trekt Poetin aan alle touwtjes en wordt ook de oppositie weggeruimd. Mark Rutte is nu bezig met een actie die precies in dat beeld past. Omtzigt wordt weliswaar niet vergiftigd, zoals de Russische oppositieleider Navalny, maar Rutte dringt er wel op aan hem weg te promoveren. Voor degenen die dat een te heftige vergelijking vinden, wil ik de situatie wel even ontleden: de machtigste man van het land wil de tegenmacht verminderen.

De partij van Pieter Omtzigt, het CDA, is de vierde partij van het land geworden en maakt door uitsluiting van de PVV grote kans mee te doen aan kabinet-Rutte IV. Zou het er na de formatie van komen dat het CDA gaat meedoen, dan moeten ze regeren onder leiding van de man die de beste parlementariër van hun partij, en het land, weg wil hebben. Het zou de partij dan ook goed doen om deze onderhandelingsronde over te slaan, oppositie te gaan voeren en dus pal achter Pieter Omtzigt te blijven staan.

Laat Rutte maar weer minister-president worden, maar laat Omtzigt, en de andere CDA-Kamerleden, de grote baas maar goed in de gaten houden. Met nog drie parlementaire enquêtes op de agenda is er namelijk nog genoeg om oppositie tegen te voeren.