Obama’s uitwisbare handtekening

Eind jaren negentig werkte ik als persoonlijk medewerker van Frits Bolkestein bij de Europese Commissie. In het gebouw waar ik werkte, zat ook een ambtenaar van wie het verhaal ging dat hij alle ambtelijke stukken uitsluitend met potlood ondertekende. Als er op zeker moment ophef over een document ontstond, kon hij namelijk alsnog zijn handtekening uitgummen en zo alle betrokkenheid ontkennen.

Zoals alle mooie anekdotes over het ambtenarenbestaan zal ook deze wel grotendeels op fantasie berusten. Toch moest ik eraan denken toen ik de afgelopen weken las over president Obama’s worsteling met een door hem gedane belofte inzake het conflict in Syrië.

Tijdens een persconferentie in augustus vorig jaar had hij het gebruik van chemische wapens door het Syrische regime omschreven als een ’rode lijn’. Als die overschreden zou worden, zou dat de overwegingen van het Witte Huis over wel of niet ingrijpen ’fundamenteel veranderen’. Duidelijke taal, die waarschijnlijk vooral bedoeld was om Assad te doen afzien van het inzetten van zijn voorraden chemische wapens tegen zijn eigen bevolking. Een dictator in het nauw maakt echter rare sprongen. Eind vorige maand werd bekend dat het Syrische leger bij een aanval op dorpen bij Aleppo en Damascus wel degelijk het zenuwgas sarin had gebruikt. En dus...

Gebeurde er vervolgens niets. In plaats van Obama’s belofte gestand te doen en in te grijpen in het conflict, putte het Witte Huis zich uit in excuses. Er zou niet voldoende bewijs zijn.

En had de president het tijdens de persconferentie niet gehad over het inzetten van chemische wapens ’op grote schaal’?

Daarvan was hier toch zeker geen sprake. Het ontkende zelfs dat hij überhaupt had toegezegd in te grijpen. In een artikel in de New York Times verklaarden anonieme naaste medewerkers van de president: „Het is veel te simpel om te zeggen dat hij heeft beloofd ‘Als X gebeurt, doe ik Y’. Hij heeft nooit gezegd waar zijn reactie uit zou bestaan.” Die laatste uitspraak werd overigens schielijk weer ingetrokken toen de Republikeinen hem aangrepen om de president een gebrek aan ruggengraat te verwijten.

De woordvoerder van de president Jay Carney gebruikte zijn dagelijkse persconferentie om te ontkennen dat het Witte Huis achter de anonieme uitspraken in de Times stond. Zelfs de ontkenning werd dus ontkend. En de oorspronkelijke belofte van de president? Als zou worden aangetoond dat Syrië chemische wapens had gebruikt, zou dat volgens Carney zonder meer leiden tot een Amerikaans ’antwoord’. Wat dat inhield, kon hij in dit stadium helaas niet zeggen.

Wie de Amerikaanse positie nog begrijpt, mag het zeggen. Het weifelende optreden van de Amerikaanse president leidt intussen tot groeiende frustratie onder zijn bondgenoten. De Turkse premier Erdogan riep Obama op eindelijk eens verantwoordelijkheid te nemen. „De rode lijn is lang geleden al overschreden”, verklaarde hij geïrriteerd. Israël wacht de besluitvorming niet eens meer af. Het voerde deze week bombardementen op Syrisch grondgebied uit om wapentransporten aan Hezbollah te stoppen, daarmee het conflict verder op scherp zettend.

En president Obama? Hij staat erbij en kijkt ernaar. Zo dreigt behalve zijn handtekening ook Amerika’s geloofwaardigheid in lucht op te lossen – een gevaarlijke ontwikkeling.