Natuurlijk schuift het CDA op naar het midden

Het CDA blijft in het centrum van het nieuws staan, of het nu goed gaat in de peilingen, of slecht, wat al sinds twee jaar het geval is. Of pas sinds twee jaar, want bij alle sociologische bespiegelingen over het 'onvermijdelijke' verval van de christendemocratie omdat de ontkerkelijking zich in Nederland in rap tempo voortzet, zouden we bijna vergeten dat het CDA bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2010 nog altijd als grootste uit de bus kwam. Met flink verlies, maar toch. En strategisch gezien is de positie van dit uitgedunde gezelschap nog altijd zo sterk dat het CDA onmisbaar is voor welke regeringsvorming dan ook. Alleen in de Paarse jaren negentig lag dat anders, maar toen was de Nederlandse politiek zo weinig gepolariseerd dat VVD en PvdA elkaar konden vinden zonder hulp van een middenpartij. Of beter gezegd: de 'radicale middenpartij' was toen D66.

Die positie ligt nu ook weer open. Alexander Pechtold heeft afstand gehouden van de linkse 'eenheidsvuist', waarbij SP, PvdA en GroenLinks elkaar het leven zuur gaan maken over wie nu met wie een kopje koffie drinkt en wie daar de belangrijkste oppositiebijdrage levert. Dat Job Cohen daarin mee is gegaan, is zijn zoveelste taxatiefout, want de PvdA heeft bij links niks te winnen, terwijl ook voor de sociaaldemocratie het disfunctionerende centrum openligt. Maar de PvdA kan nog steeds niet overweg met het CDA, terwijl het toch zo voor de hand ligt dat de beide traditionele bestuurspartijen hun achterhaalde geschilpunten aan de kant schuiven en een dam opwerpen tegen het onzalige populisme van vandaag. Maar die brug slaan is moeilijk, te veel mentale blokkades zitten in de weg. Dat wil echter niet zeggen dat dit zo blijft. Want het CDA is met zijn heroriëntatie op de vraagstukken van de drie 'i's' overduidelijk bezig afstand te nemen van het gedoogakkoord met de PVV, tot teleurstelling van een blad als Elsevier, waar redacteur Eric Vrijsen het CDA alleen toekomst toedicht als het een rechtse, conservatieve koers blijft varen (zeg maar de lijn Maxime Verhagen). En op de Dagelijkse Standaard wordt het CDA door Joost Niemoller nogal hysterisch van 'volksverraad' beschuldigd (alsof het CDA de eigen geschiedenis zou moeten verloochenen en het pleiten voor allerlei soorten multicultuur niet in een lange nationale en confessionele traditie past).

Dat de electorale achterban van het CDA vooral in Limburg conservatiever is dan het landelijke kader is geen geheim. Maar het hoeft ook niet te verrassen dat het 'sociale gezicht' van het CDA zich weer meer gaat roeren nu de partij electoraal zo in moeilijkheden verkeert en de partij zo ongelukkig blijft met de samenwerking met de PVV. De christendemocraten die een meer linkse koers willen varen zullen zich ook bemoedigd voelen door recente peilingen, waarbij de PVV voor het eerst terein prijsgeeft en rechts zelfs geen meerderheid meer heeft. Hoe inhoudelijk zo'n 'Strategisch Beraad' ook mag zijn, het is machtspolitiek goed genoeg bij de pinken om haarfijn aan te voelen dat de verhoudingen weer aan het schuiven zijn. Alle verhalen over zelfredzaamheid nemen niet weg dat de huidige financieel-economische crisis nieuwe verdelingsvraagstukken schept waarbij de overheid niet kan worden weggedacht. Wat ideeën betreft is de huidige VVD wel heel erg zuinig bezig en de liberalen midden node figuren van het kaliber-Bolkestein. Daar ligt dus een enorm gat, ook voor nog jonge CDA-veteranen die een tijdje buiten beeld zijn geweest en zich bij een 'herbronning' opnieuw kunnen profileren. Een verlichte vakbondsman als Arend-Jan de Geus bijvoorbeeld. En zo heeft het CDA nog wel meer gezichten die dat 'radicale midden' een gezicht kunnen geven. Politiek-strategisch gezien is dat midden, radicaal of niet, de positie waar het CDA zich van nature thuisvoelt, en omdat die andere traditionele bestuurspartij (de PvdA) zo mogelijk nog erger disfunctioneert, kunnen de christendemocraten alleen maar winnen als ze zich weer 'warmer' gaan opstellen en afstand nemen van dit kille saneringskabinet. Ondertussen is dat ook een stille handreiking naar de zwalkende PvdA, die zich in het linkse getto dreigt op te sluiten en daar evenmin gelukkig van wordt.

Naar mijn idee is de zich aankondigende koerswending bij het CDA, die overigens nog lang geen kabinetsbreuk hoeft te betekenen, zowel politiek-strategisch als politiek-inhoudelijk volstrekt logisch. Wat rechts Nederland, dat zijn vingers nu wel heeft afgelikt, daar verder ook van mag denken. Want het blijft zo dat de politiek in Nederland in het midden wordt beslist.