Natievorming anno 2015

Na decennia van cultuurrelativisme en uitholling van de natiestaat door supranationale machten zoals de EU, staat het begrip natievorming de laatste tijd weer volop in de belangstelling.

Het zijn vooral de nieuwe, eurokritische bewegingen in Europa, zoals Front National in Frankrijk, UKIP in Engeland, AfD in Duitsland of PVV en VNL in Nederland die veel aandacht besteden aan de natiestaat, die zij in ere willen herstellen.

Ook op intellectueel vlak zien we een dergelijke ontwikkeling, denk maar aan een Eric Zemmour in Frankrijk of een Thierry Baudet in Nederland. Hoewel vanuit verschillende invakshoeken, wijzen zij allebei op de uitholling van de natiestaat sinds de jaren zestig. Thierry Baudet heeft een sterke zaak als hij stelt dat ons type liberale democratie met dito vrijheden op de lange termijn weinig kans van overleven heeft zonder natiestaat, met veilige en beschermde grenzen.

Als ik kijk naar de eurokritische partijen die nu in opkomst zijn, vind ik dat het Franse Front National (FN) het verst gevorderd is in het uitwerken van de idee van een moreel en praktisch herstel van de natiestaat als bindend element. Hoewel ik als liberaal kritisch sta tegenover het economisch programma van FN (sterk op protectionisme gebaseerd) en me bewust ben van de dubieuze historie van deze partij, kan ik niet anders dan concluderen dat de nieuwe politieke lijn van het duo Marine Le Pen en haar spindoctor Florian Philippot boeiend en verfrissend is.

In de analyse van Marine Le Pen en Florian Philippot hebben in de afgelopen decennia de begrippen natiestaat en natievorming plaats gemaakt voor cultuurrelativisme, ongecontroleerde massa-immigratie en vooral wat zij noemen: communautarisme. Ik zou dat willen vertalen als gemeenschapsvorming. Met andere woorden, het vormen van eigen gemeenschappen (op basis van etnische, culturele en religieuze kenmerken) heeft de plaats ingenomen van natievorming.

Dit fenomeen vindt ook in Nederland plaats. De nieuwe partij Denk van Kuzu en Uztürk is er de perfecte illustratie van. Dit soort op etniciteit gestoelde politiek zal waarschijnlijk leiden tot een verdere ondergraving van de nationale identiteit. Groepen zullen tegen elkaar opgezet worden.

Marine Le Pen stelt in vrijwel ieder interview dat we moeten stoppen met al die vormen van gemeenschapsvorming, die leiden tot etnische eilanden en ghettovorming en een bron zijn voor extremisme. Er is de natie, er is de burger, en verder niets, aldus Marine Le Pen. Dat deze boodschap aanslaat, blijkt wel uit de spectaculaire groei van FN in Frankrijk. Lees verder op pagina twee.

Eerder wees ik in dat verband op het werk van de sociaal-democraat Paul Scheffer, die in zijn artikel uit 2000 Het multiculturele drama, maar ook in zijn latere standaardwerk over immigratie Het land van aankomst, benadrukte dat een maatschappij met veel immigranten alleen kan overleven als er een bindend, nationaal element is en dit overtuigend wordt uitgedragen door de elite.

Welbeschouwd, is het eigenlijk vreemd dat een grote sociaal-democratische partij als de PvdA deze toch heldere boodschap van Scheffer links heeft laten liggen en niet verder komt dan theedrinken met minderheden en het links en rechts accommoderen en faciliteren van allerlei gemeenschappen die waarden uitdragen die haaks staan op onze moderne, geëmancipeerde samenleving. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de PvdA in de peilingen niet veel verder komt dan een zetel of 12.

Ik ben geneigd mee te gaan met de gedachte van Scheffer dat natievorming een bijdrage kan leveren aan het herstel van eenheid, tegenover de centrifugale werking van aparte gemeenschappen. Vraag is natuurlijk, hoe die natievorming precies plaats moet vinden. Welke symbolen gebruiken we, grijpen we terug op het verleden, of gaan we werken aan nieuwe symbolen? Kan de herinvoering van de militaire dienstplicht bijdragen aan herstel van de nationale identiteit? Moeten we naar een verplicht schooluniform, zoals FN voorstelt? Dat laatste is een maatregel, die mij persoonlijk niet zo aanspreekt. Het zou zich ook slecht verdragen met het individualisme van de Nederlander.

Ik vind het positief als er over dergelijke zaken een debat wordt gevoerd, al denk ik ook dat het allemaal weinig zin heeft, als we niet eerst een sterke rem zetten op de massa-immigratie. Zolang jaarlijks tienduizenden mensen binnenkomen die geen enkele affiniteit hebben met onze westerse waarden en die door slechte scholing op lichtjaren afstand staan van de arbeidsmarkt, is het natuurlijk dweilen met de kraan open wat betreft integratie. Helaas is het zo dat eerst de doorgeslagen macht van supranationale organisaties als de EU en de VN doorbroken zal moeten worden voor het voeren van een nationaal immigratiebeleid weer mogelijk is.

Hoe het ook zij, de samenstelling van de Nederlandse bevolking is de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Ik denk daarom dat het nationale “narrative” zoals wij dit kennen uit het verleden, niet langer in alle opzichten voldoet. Natuurlijk is het mooi dat er een film wordt gemaakt over een zeeheld als Michiel de Ruyter en we moeten ons niets aantrekken van het groepje beroepsklagers, dat bij de première van die film demonstreerde op basis van een onjuiste historische interpretatie, vooral om hun eigen slachtofferschap te promoten. Maar, teruggrijpen op de helden uit het verleden is niet voldoende als grote delen van de bevolking zichzelf niet in die helden herkennen.

Een paar dagen geleden viel mijn oog op dit stukje in De Telegraaf over het heldhaftige optreden van (neem ik aan) een Rotterdamse van Turkse afkomst, Elif Ekinci. Deze dappere dame bedacht zich geen moment en schoot een agent te hulp die bij Station Zuidplein werd aangevallen door een reusachtige dronkaard met een mes. Uit dit verhaal blijkt gelukkig dat we nog niet zo ver uit elkaar gedreven zijn als we soms wel eens denken.

Nederland heeft nieuwe helden nodig.