Matennaaierij onder geheime diensten

Hoe vaak kun je een trouwe bondgenoot publiekelijk in de zeik nemen? Een Nederlandse minister beschuldigt de VS van afluisteren, terwijl dat door de eigen geheime dienst gebeurt. Matennaaien heet dat in volksjargon. Of was het allemaal een één-tweetje tussen AIVD en NSA?

Minister Plasterk van Binnenlandse zaken en minister Hennis-Plasschaert van Defensie meldden dat niet de Amerikanen, maar Nederlandse veiligheidsdiensten eind 2012, begin 2013 zo’n 1,8 miljoen 'metadata' aan satelliettelefonie en radioverkeer hebben afgetapt. Later zei Hennis dat een rechtszaak van Burgers tegen Plaskerk één van de redenen is om dit bekend te maken. Anders hadden we het volgens de politieke oppositie ´tot in de eeuwigheid´ nooit geweten.

NRC Next wijdde er zaterdag vier hele pagina’s aan. Alles onder de kop: “Waar gaat dit nou eigenlijk over?” Want de matennaaierij was in feite een dekmantel voor het in de doofpot stoppen van de eigenlijke bedoelingen van de afluisterpraktijken van de AIVD. Een grootschalige overtreding van de binnenlandse privacy wetten nota bene . op verzoek en in samenwerking met de bekende alle burgerrechten negerende Amerikaanse NSA.

En minister Plasterk werd nog net niet weggestuurd. De regeringscoalitie wist hem voor een smadelijke aftocht te behoeden. Urenlang kon heel het land zich vergapen aan de manier waarop een bewindsman zich letterlijk en figuurlijk in allerlei bochten wringt om toch vooral de indruk te wekken dat hij handelt in het landsbelang.  

Wat dat belang precies inhoud komt niet ter sprake. Daar werd door de Tweede Kamer ook niet naar gevraagd. Het ging om de show en die duurde tot diep in de nachtelijke uren. Wie wilde scoren deed dat met overgave. De indruk werd daarbij gewekt, ook door de media, dat het puur om het aantal stemmen ging na het indienen van een motie van wantrouwen door de oppositie. Maar in werkelijkheid was het een cover-up van het zuiverste water.

De loslippige minister Plaskerk zou zogenaamd per abuis op 30 november de Amerikanen de schuld hebben gegeven van de grootschalige afluisterpraktijken, omdat hij toen nog niet beter wist. Flauwekul natuurlijk. Deze man is veel te intelligent om dat soort amateuristische vergissingen te begaan. Dit was een goed georkestreerde zet, bedoeld om een flinke mist te creëren voor iedereen, die graag op dit onderwerp had willen doorvragen, maar het later niet meer deed in het zicht van een mogelijke ministeriële val in de Tweede Kamer. Bovendien konden oude rivalen als de PvdA en D66 zich bij monde van hun voormannen in een persoonlijke en emotionele strijd werpen. 

Om het niveau te verlagen tot een discussie van leerlingen van een middelbare school, werd voortdurend gesproken over de Commissie Stiekem´ - de commissie voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten - die de laatste weken steeds vaker moest vergaderen in de aanloop naar het uiteindelijke debat over Plasterks gestuntel, dat in werkelijkheid een gecalculeerd risico is geweest. 

In die Commissie Stiekem zitten tegenwoordig alle fractievoorzitters en dus zou de hele kamer op de hoogte moeten zijn geweest van de juiste toedracht rond die massa afluisterzaak. Maar Plasterk weet dat hij dan een bekend kanaal voor het lekken van geheime informatie zou gebruiken. Dus wachtte hij tot een externe partij hem dwong tot de bekentenissen rond het afluisterschandaal.

De rechtszaak die de coalitie Burgers tegen Plasterk heeft aangespannen tegen minister Ronald Plasterk gaat volgens allerlei bronnen ook gewoon door. Tenzij de rechtbank zich niet ontvankelijk verklaart, wat heel goed mogelijk is, omdat het hier over zaken van geheime diensten gaat. De ´onthullingen´ die Plasterk woensdag deed, waren niet genoeg om de aanklacht in te trekken. Dat zegt Thomas Bruning van journalistenvakbond NVJ, één van de organisaties die is aangesloten bij Burgers tegen Plasterk. Burgers tegen Plasterk zijn dus eigenlijk Journalisten tegen Plasterk. Waarheidszoekers versus verzwijgers en leugenaars. 

De minister heeft intussen uitvoerig zijn excuses aangeboden in de Kamer. Door alle vuur naar zich toe te trekken wist hij van het probleem van het afluisteren een ander probleem te maken en dat is door zijn aanblijven opgelost. Maar het verhaal is nog niet afgelopen. Wie weet wordt nog eens duidelijk waarom precies de geheime diensten in broederlijke samenwerking de Nederlandse bevolking grootschalig van haar privacy rechten beroven, om na het bekend worden van die praktijken een show aan te bieden waarin de op dit punt toch al zwaar onder vuur liggende Big Brother goedmoedig accepteert dat ‘stuntelaar’ Plaskerk extra tijd nodig heeft om het spoor naar de feiten verder uit te wissen. 

En in het kamergebouw zat op de publieke tribune een nors kijkende Rob Bertholee, sinds een paar jaar hoofd van de AIVD. Een beetje het strakke pokerface van coach Ivan Lendl van toptennisser Andy Murray: tevreden want de eerste sets verloren misschien, maar in de beslissende set toch nog winnaar. Met zijn vrienden van de NSA zal het ook wel weer goed komen. Over het afluisteren op zich gaat het niet meer en dus kan die praktijk gewoon worden voortgezet.