Mandela is van iedereen

Iedereen zal Madiba claimen. Mensen die hem nauwelijks kenden, zullen zich voordoen als zijn beste vriend. Individuen en groepen zullen proberen hun politieke agenda te presenteren als een zaak waarvoor of waarachter Mandela zou hebben gestaan. De allerzwaksten zullen zijn dood op zichzelf betrekken en parallellen tussen hun en zijn leven zien. Vergeet het maar, die zijn er niet.

Anderen zullen uit cynisme (“omdat het kan”) net doen alsof Mandela niet bijzonder was. Anderen zullen uit groezelige motieven zelfs proberen zijn bijdragen aan de mensheid als negatief te schilderen. Met hen wil ik niets te maken hebben. Natuurlijk was Nelson Mandela geen heilige, die bestaan niet. Maar hij was wel een held en laten we die koesteren want ze zijn zeldzaam.

Ik kan mij geen politicus – nogmaals mijn excuses voor die beledigende term – voorstellen wiens dood meer los maakt bij mensen als Nelson Mandela. Geen andere levend staatsman is van vergelijkbaar kaliber. Barack Obama leek het potentieel te hebben, maar heeft zijn krediet zo snel verspeeld dat hij als een voetnoot de geschiedenis in zal gaan.

Toen ik in aan het begin van deze eeuw door Zuid-Afrika reisde, ben ik niet één blanke Zuidafrikaan tegengekomen die een negatief woord over de (toen al ex-) president te zeggen had. Zelfs niet na grote hoeveelheden alcohol. Dan kwam wel eens nostalgie naar het oude Suid-Afrika naarboven, maar nooit een onvertogen woord over Mandela. Hij was de Vader des Vaderlands, misschien slechts een stiefvader voor de blanken, maar toch een vader. Wie niet van hem hield, respecteerde hem.

Zuid-Afrika is niet het land geworden waarop iedereen hoopte toen Nelson Mandela en die andere, mindere held, F.W. de Klerk, met een zwart-witte handendruk een einde maakten aan de misdadige Apartheid. Dat is Mandela niet aan te rekenen, hij was 75 jaar oud toen hij president werd en bleef dat maar vijf jaar. Was hij toen 20 jaar jonger geweest, had hij misschien nog meer voor het land kunnen betekenen, maar was hij dan de man geweest die hij werd?

Had hij zonder die 27 jaar in gevangenschap zoveel geleerd over vergeving? Was zijn verlangen naar vrede en vrijheid zo sterk geworden zonder die 18 jaar in een twee bij drie cel op Robbeneiland? Wat voor man komt na bijna drie decennia opsluiting glimlachend uit de gevangenis om verzoening te prediken met hen die hem opsloten? Ik heb dat altijd bewonderd, maar nooit kunnen begrijpen.

Uiteindelijk wist Mandela als geen ander dat het allemaal om liefde draait: “No one is born hating another person because of the colour of his skin, or his background or his religion. People learn to hate, and if they can learn to hate, they can be taught to love, for love comes more naturally to the human heart than the opposite.” Ik betwijfel of dat laatste waar is of beter gezegd, ik wou dat ik een groot genoeg mens was het te geloven.