Mandela blijft een mythe

 

 

Bij de openingsscène wordt duidelijk: hier wordt het grote gebaar niet geschuwd. Spectaculaire vergezichten onder indrukwekkende luchten bij het geboortedorp van Mandela, rondrennende kinderen in slow motion, de initiatie van wit beschilderde jonge mannen, dat alles voorafgegaan door de epische klanken van U2, en begeleid door de voice-over van Britse acteur Idris Elba, die niet onverdienstelijk Mandela imiteert.

Het is een lang leven van een man met een complex karakter, dat getoond moet worden. Daarom is het logisch dat het beginpunt ligt bij Mandela’s eerste confrontaties met het ANC, als hij zelf nog een (vooral door de zwarte gemeenschap) gerespecteerde advocaat is. In die periode wordt Mandela neergezet als een consciëntieuze jurist, maar ook als een onverbeterlijke rokkenjager en als een individualist, die voornamelijk bezig is zichzelf omhoog te werken.

De slachtpartij bij Sharpeville, waar de politie met scherp op ongewapende betogers schoot, markeert het keerpunt – Mandela gaat zich voor de algemene zaak inzetten. Daarbij blijft hij wel een mens: hij zet zijn charisma ook in bij de verovering van vrouwen, ondanks de aanwezigheid van een wettige echtgenote en een handvol kinderen.

De film baant zich verder een weg door historische gebeurtenissen en Mandela’s ontmoeting met Winnie, zijn latere echtgenote, waarbij de schaarse archiefbeelden zorgen voor het enige beetje kippenvel. De tijd dat Mandela, met zijn medeleiders van het ANC, gevangen zat in de gevangenis op Robbeneiland, krijgt relatief veel aandacht – wat uiteraard gerechtvaardigd is, aangezien hij daar een zeer groot deel van zijn leven doorbracht – en voelt soms wel heel geromantiseerd, bijvoorbeeld in de scènes met zijn bijna persoonlijke bewaker, met wie hij in de loop der jaren een vriendschappelijke band opbouwt.

Wanneer Mandela uiteindelijk de gevangenis verlaat (de onderhandelingen met de Zuid-Afrikaanse regering, die daar in de jaren ervoor aan voorafgingen, in zijn zwaarbewaakte villa worden breed uitgemeten) is hij min of meer een karikatuur van zichzelf geworden. Nog wel menselijk, maar vooral pratend in oneliners en handelend vanuit een zeer sterk eigen moreel bewustzijn. Dat schept meer afstand tussen de kijker en de hoofdpersoon, ondanks het feit dat Idris steeds meer op Mandela gaat lijken.

De film is een adequate beschrijving van Mandela’s politieke en persoonlijke ontwikkeling, maar is nergens verrassend en werpt ook geen nieuw licht op de man. Misschien hoeft dat ook niet, en kun je het gewoon zien als een interessant verhaal, waarbij de geschiedenis van de Apartheid in Zuid-Afrika nog eens de revue passeert.

In elk geval is hij goed getimed: een half uur voor de première in Londen, in aanwezigheid van de acteurs en Mandela’s dochter Zindzi, overleed de eerste zwarte Zuid-Afrikaanse president. Het publiek werd daar na afloop van de vertoning van op de hoogte gesteld, en toonde zijn respect met twee minuten stilte. De afterparty werd afgelast.