Maliki, kat in het nauw

Een recente woordenwisseling met zijn Turkse ambtsgenoot toont aan hoezeer Maliki zich in de regio tot een paria heeft gemaakt. Recep Tayyip Erdogan heeft niet bepaald de reputatie een blad voor de mond te nemen, maar dat hij Maliki persoonlijk verantwoordelijk hield voor de oplopende sektarische spanningen in zijn land was opvallend.

De Iraakse premier reageerde door juist Erdogan ervan te beschuldigen het conflict tussen soennieten, sjiieten en Koerden in Irak aan te wakkeren. Vervolgens betichtte hij Turkije ervan "hegemonie" in het Midden-Oosten na te streven. Irak, dat ooit onderdeeld was van het Ottomaanse rijk, vreest dat Turkije uit is op verovering.

Niet alle Irakezen maken zich zorgen over de vermeende Turkse pretenties. De Iraakse Koerden, die in het noorden van het land een autonome provincie hebben, halen graag Turkse bedrijven en investeringen binnen. Terwijl Erdogan in eigen land met een Koerdische opstand in de maag zit, komt hij graag bij de president van het Iraakse Koerdistan over de vloer.

Die man, Massoud Barzani, stookte afgelopen week de boel nog even op door te waarschuwen dat de Koerdische regio wel eens de onafhankelijkheid zou kunnen uitroepen als Maliki zijn toon niet matigt. "Wat de eenheid van Irak bedreigt, is dictatoriaal en autoritair gezag," vertelde Barzani de AP. Dat hij daarmee naar Maliki verwees, was overduidelijk.

Het conflict tussen Bagdad en de Koerden betreft vooral olie. De centrale regering is niet blij met een zakendeal die de Koerden vorig jaar november met het Amerikaanse ExxonMobil sloten. Het weigert sindsdien bedrijven die in het noorden opereren, te betalen. De Koerden hebben op hun beurt de olie-exporten naar het zuiden opgeschort. Er lijkt vooralsnog weinig beweging te zitten tussen beide kampen.

Terwijl de patstelling tussen de Koerden en de overwegend sjiitische regering in Bagdad voortduurt, ontmoet Erdogan doodleuk de verguisde vicepresident van Irak, Tareq al-Hashemi, die in Koerdistan is ondergedoken omdat hij ervan wordt verdacht soennitische doodseskaders te hebben geleid. Volgens Hashemi zijn de aanklachten "politiek gemotiveerd." In andere woorden: bedacht door de regering-Maliki om de voornaamste soennitische politicus van het land buitenspel te zetten.

Turkije vreest dat een heropleving van de spanningen tussen soennieten en sjiieten in Irak zal leiden tot een regionaal conflict. De opstand in het naburige Syrië geeft daar aanleiding toe. Daar demonstreren vooral soennieten tegen het sjiitische minderheidsregime van Bashar al-Assad. Slechts Maliki en de moellahs in Iran hebben zich niet tegen Assad gekeerd. De soennitische wereld, onder aanvoering van Saoedi-Arabië en Turkije, steunt nadrukkelijk de Syrische opstand.

Dat de Turken zich juist nu druk maken is weinig verwonderlijk. Tot vier maanden geleden waren er duizenden Amerikaanse troepen in Irak aanwezig die konden voorkomen dat het weer tot een burgeroorlog kwam. Tevens oefenden de Amerikanen middels die militaire aanwezigheid invloed uit op het buitenlandse beleid van Irak. Daar is nu geen sprake meer van. President Barack Obama wilde zo snel mogelijk weg uit Irak. Hij heeft het land en de regio daarmee overgeleverd aan de paranoide Maliki die geen enkele oppositie meer lijkt te dulden.

Lichtpuntje is het lot van de Koerden. Die krijgen op den duur een eigen staat zodat ze zich van Bagdad niets meer aan hoeven te trekken. Dat is ook voor de Turken gunstig. Zij kunnen de Koerdische onafhankelijkheidsstrijders in het zuidoosten mooi te deur wijzen. Als het Maliki ligt, zal dat echter niet zonder slag of stoot gaan.

Conclusie: twintigduizend doden aan coalitiezijde en meer dan honderdduizend burgerslachtoffers hebben Irak allesbehalve de baken van democratie en stabiliteit gemaakt waarop de Verenigde Staten hoopten. We hebben een dictator ingeruild voor een ander met als enige verschil dat deze (Maliki) geen bedreiging voor Iran vormt maar onze bondgenoten (de Arabische Golfstaten en Turkije) zorgen baart.

Foto: Wikicommons / US Air Force