Liever watjes dan autocraten

Terwijl Westerse regeringsleiders de afgelopen weken de Russische annexatie van de Krim verfoeiden, bleek onder de bevolking toch enige sympathie te leven voor de president van het land, Vladimir Poetin. Vooral op rechts wordt de Russische leider als een daadkrachtig, onafhankelijk staatsman gezien die de achteloze dames en heren die in Europa en de Verenigde Staten voor leiders moeten doorgaan toch mooi bij de neus heeft genomen.

Helemaal onbegrijpbaar is die bewondering voor Poetin niet. Afgezet tegen de weinig indrukwekkende politici van het Westen is de Rus tenminste een vent die gewoon doet wat het beste is voor zijn land. Vergelijk dat met een Barack Obama, een François Hollande, of een Mark Rutte. Die praten vooral, breken hun verkiezingsbeloften en als puntje bij paaltje komt blijken ze tot weinig overtuigend optreden in staat.

Moeten we in het Westen dan ook maar een 'Poetin' proberen te vinden? Nou, liever niet. Want schijn bedriegt. Zo daadkrachtig is Poetin nu ook weer niet en de keerzijde van zijn leiderschap is onvrijheid in eigen land.

Poetin begon zijn presidentiële loopbaan als een liberaal. Hij verlaagde de belastingen, bracht de begroting op orde en legde de oligarchen aan banden, waardoor het makkelijker werd om in Rusland zaken te doen. Onder Poetins bewind werd Rusland eindelijk lid van de Wereldhandelsorganisatie. Buitenlandse investeerders trokken naar het land en de economie groeide. Zo ook de middenklasse en die stemde dankbaar op Poetin en zijn partij.

De rek lijkt er inmiddels uit. De afgelopen jaren zijn er nauwelijks economische hervormingen doorgevoerd. De Russische economie draait in toenemende mate op olie- en gasexport. Het verschil tussen arm en rijk is verder gegroeid. De middenklasse ergert zich aan het gebrek aan vooruitgang. Het armere deel van de bevolking, dat met weemoed terugdenkt aan de Sovjet-tijd, is er financieel nauwelijks op vooruitgegaan en stemt niet meer op Poetin, maar op de communisten of nationalistische partijen.

Noodgedwongen heeft Poetin de afgelopen jaren zijn koers bijgesteld. Vanuit het Kremlin klinkt een steeds nationalistischere toon. De banden met de Orthodoxe Kerk zijn aangehaald. Homo's wordt het leven zuur gemaakt. Westerse organisatie's die in Rusland de democratie promoten is het werk bijna onmogelijk gemaakt. Plots is Poetin de redder van de Russische beschaving die strijd voert tegen het decadente Westen. Zijn populariteit heeft zich niet alleen hersteld, maar is in jaren niet zo hoog geweest.

Poetin blijkt dus net zo flexibel als de meeste Westerse politici. Het beeld van de macho Poetin die met blote borst op beren jaagt en zich van niets en niemand iets aantrekt, is er een dat zorgvuldig door de propagandameesters in het Kremlin is gecultiveerd. Nu zijn er in ieder land altijd genoeg mensen te vinden die graag achter een grote leider aanlopen, maar een beetje verstandige conservatief of liberaal moet daar toch doorheen kunnen kijken?

Dan is er de keerzijde van Poetins 'sterke' beleid. Rusland is geen volwaardige democratie, er is nauwelijks een civil society, de bureaucratie en rechtspraak zijn door en door corrupt en basale burgerrechten worden met de dag geschonden. Is dat het soort land waarin de bewonderaars van Poetin in het Westen willen leven? Waarschijnlijk niet, al is het alleen maar omdat de kritiek die ze op hun eigen leiders leveren in Rusland gevaarlijk zou zijn. Dan liever watjes aan de macht, maar wel leven in een vrij land.