Koers Eurobonds omhoog

In mijn commentaar afgelopen week op de 'economische regering' voor de eurozone, voorgesteld door Merkel en Sarkozy, sprak ik het vermoeden uit dat dit weleens een opmaat zou kunnen zijn naar de invoering van Eurobonds. Die 'economische regering' kan sancties opleggen aan landen die de begrotingsregels overtreden en daarmee kan Merkel de tegenstanders van Eurobonds thuis een argument uit handen slaan. Overigens wordt ook in de diverse organen van de EU al enige tijd gesteggeld over sancties. Ondertussen zorgt Sarkozy er wel voor dat er geen sancties zullen worden opgelegd zonder de instemming van Frankrijk. Daartoe zal die 'economische regering', net als de ECB, onder Franse controle worden gebracht. Het prematuur naar voren schuiven van de Fransgezinde Van Rompuy voor de functie van voorzitter spreekt in dit verband boekdelen.

Eurobonds, wat zijn dat ook alweer? Het idee is dat de landen van de eurozone niet ieder voor zich obligaties uitgeven om hun begrotingstekorten te dekken, maar dat ze dat samen doen. De landen staan gezamenlijk garant. De te betalen rente op die Eurobonds wordt dan een soort gemiddelde van de afzonderlijke rentes. De probleemlanden, momenteel zijn dat de zogenaamde PIIGS, gaan hierdoor een lagere rente betalen, en de kredietwaardige landen, zoals Nederland en Duitsland een hogere rente. Dit komt dus neer op een 'permanente subsidiestroom van 'Noord' naar 'Zuid', kortom de 'transferunie'. 

Een voordeel van Eurobonds kan zijn dat aanvallen van speculanten op afzonderlijke landen, zoals we die de laatste tijd zien, onmogelijk worden gemaakt. Dit brengt rust op de financiële markten en verkleint de faillissementskansen van de probleemlanden. Overgens is die bescherming tegen speculatie niet absoluut. Want naarmate het aantal probleemlanden toeneemt en het aantal kredietwaardige landen kleiner wordt - een trend die zich momenteel aftekent - is de kans groter dat ook die Eurobonds doelwit worden van speculatie. Verder zijn Eurobonds door hun grotere volume beter verhandelbaar, wat een rentedrukkend effect zou hebben, maar dat effect lijkt hooguit marginaal.

Het zal niet verbazen dat vooral de probleemlanden voorstander zijn van Eurobonds en dat de tegenstanders vooral zijn te vinden in de kredietwaardige landen. Laatstgenoemde landen moeten niet alleen meer rente over hun staatsschuld betalen, maar als het misgaat moeten ze ook voor de wanbetaling van de probleemlanden opdraaien. Allerminst denkbeeldig als je bedenkt dat Eurobonds met hun gunstige rente en gedeeld risico de probleemlanden niet zullen prikkelen de broekriem aan te halen, maar veeleer zullen aanmoedigen om boven hun stand te leven. Dat laatste risico zou in theorie met effectieve sancties binnen de perken kunnen worden gehouden. En dat moet dan de taak worden van die 'economische regering' voor de eurozone. Wie hier fiducie in heeft mag het zeggen.

De extra rentelasten voor Duitsland kunnen volgens berekeningen van het Ifo-instituut in München oplopen tot 47 miljard euro per jaar. Voor Nederland zou het overeenkomstige bedrag uitkomen op circa 8 miljard per jaar. Bij een disconteringsvoet van 4 procent komt dit neer op een contante waarde van ongeveer 200 miljard euro, op te hoesten door de Nederlandse belastingbetaler. Om de gedachten te bepalen: dat is ongeveer evenveel als de totale aardgasbaten, vanaf het begin van de exploitatie van het aardgasveld in Slochteren in de jaren zestig tot heden. Overigens zijn die aardgasbaten inmiddels alweer grotendeels verjubeld, maar dat is een ander verhaal.

Of die Eurobonds er gaan komen is nog niet beslist. Momenteel ligt de bal op de Duitse speelhelft. Het debat wordt daar in alle hevigheid gevoerd. De voortekenen zijn, bezien vanuit het perspectief van de belastingbetaler, niet gunstig. De Frankfurter Allgemeine geeft een overzicht van de stand van zaken met de onheilspellende titel: 'Auf dem Schleichweg zu Eurobonds' (Sluipenderwijs op weg naar Eurobonds).

Tot voor kort werden Eurobonds als oplossing voor de schuldencrisis door de coalitiepartijen CDU/CSU en FDP categorisch afgewezen. Maar uit de mond van CDU-politici vallen de laatste tijd meer genuanceerde uitspraken op te tekenen. De afwijzing wordt steeds vaker geclausuleerd. '[Eurobonds uitgesloten] zolang de lidstaten hun eigen financiële beleid voeren' en 'Op dit moment niet de juiste oplossing', heet het nu ineens.

Ook het ministerie van financiën onder leding van minister Schäuble (CDU) doet een duit in het zakje door de verhoging van de rentelasten lager in te schatten (20 tot 25 miljard per jaar) dan het onafhankelijke Ifo-instituut (33 tot 47 miljard per jaar). Zo lijken de geesten langzaam maar zeker rijp te worden gemaakt voor de ommezwaai. In de FDP, waar de felste tegenstanders van Eurobonds zijn te vinden, klinken nu ook dissidente geluiden, zo valt in bovengenoemd artikel in de Frankfurter Allgemeine te lezen. 

De race is nog niet gelopen, maar de voortekenen zijn niet gunstig. Het is overigens allerminst denkbeeldig dat de huidige coalitie in Duitsland binnenkort zal worden afgelost door een combinatie van SPD en Groenen. Dan zijn de rapen gaar, zo valt af te leiden uit uitspraken van toppolitici van deze partijen. De financieel specialist van de SPD heeft het zelfs over 'demonisering' van Eurobonds. Nou, dan weet je wel hoe laat het is.

(wordt vervolgd)