Klassieke muziek in een modern jasje

Hoe krijg je jonge mensen naar het Concertgebouw? Heel simpel: je vraagt pianiste Valentina Lisitsa om te komen optreden en na afloop haar nieuwe cd met filmmuziek van Michael Nyman te tekenen.

Afgelopen dinsdagavond kwam Valentina in haar eentje, maar begeleid door een klaterend applaus, op hooggehakte sandaaltjes de trap van de Grote Zaal van het Concertgebouw afgetrippeld. Valentina droeg een warm-oranje, geplisseerde jurk die tot haar knieën reikte, met lange mouwen en een hooggesloten kraag; in eerste instantie dacht ik dat ze zich vergist had en per abuis haar nachthemd had aangetrokken. Maar zodra ze ging zitten, de stof om zichzelf en haar pianokruk drapeerde en begon te spelen, begreep ik het. Ze werd een bewegend kunstwerk: de jurk nam steeds verschillende vormen aan, terwijl Valentina meebewoog met de muziek die ze zo prachtig verklankte. De scherpe vouwen in de door het felle spotlight opgloeiende zijde zorgden voor een - letterlijk - bijzondere omlijning van Busoni, Liszt, Beethoven, Nyman en Chopin.

Valentina oogt jonger dan haar 40 jaren en is een mooie vrouw met lange blonde haren, grote blauwe ogen en welgevormde mond. Ze werd geboren in Kiev, waar ze als kleutertje van drie haar eerste pianolessen kreeg op een muziekschool voor buitengewoon getalenteerde kinderen. Haar opleiding vervolgde ze aan het conservatorium in dezelfde stad, waarna ze in 1992 naar de VS emigreerde, samen met haar ook pianospelende echtgenoot. Ondanks aanvankelijke successen brak ze daar niet echt door en dreigde thuis te komen zitten.

Alhoewel Valentina een dromer is (daarom is ze gestopt met schaken: ze verzon tijdens wedstrijden liefdesaffaires tussen de witte koning en de zwarte koningin, waardoor ze niet meer winnen kon), is ze niet het type om eindeloos uit het raam te staren, onderwijl een beetje pingelend op de vleugel. Ze wilde een publiek. En omdat ze niet alleen een dromer is, maar ook creatief en inventief, kwam ze op een geniaal idee en voerde het uit. Zo’n zeven jaar geleden begon ze met het uploaden van filmpjes waarin ze als een geniale malle o.a. etudes van Chopin en Rachmaninov vertolkte. Ze werd ontdekt – net als Justin Bieber, maar dan anders - en heeft nu bijna 133.000 abonnees op haar YouTube kanaal en trekt per dag zo’n 50.000 bezoekers.

Dat ze een bijzondere band met haar publiek heeft, bewijst het concert dat ze in 2012 in de Royal Albert Hall gaf. Bezoekers beslisten via het uitbrengen van hun stem op democratische wijze wat Valentina ten gehore zou brengen. Doordat het concert live op YouTube werd uitgezonden konden bijna 70.000 mensen ervan genieten. Participatie van de bovenste plank.

Haar agenda voor dit jaar is duizelingwekkend. Zonder YouTube zou Valentina waarschijnlijk niet over de hele wereld reizen en concerten geven in onder meer Japan, Scandinavië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en dus afgelopen week in Nederland. En zonder haar accounts op YouTube, Facebook en Twitter zou het Concertgebouw waarschijnlijk niet voor ruim 50% met mensen jonger dan dertig gevuld zijn geweest.

Toch even wennen als ze dan tijdens de toegift hun telefoontjes massaal tevoorschijn halen en filmen en fotograferen dat het een lieve lust is. En dat wordt dan weer allemaal geüpload en gedownload en gedeeld en geliked. Klassieke muziek in een modern jasje. Ik ben er helemaal voor!