Joseph Goebbels lacht zich rot om ons vanuit het hiernamaals. "Wat een geweldige massahysterie heeft zich van de wereldbevolking meester gemaakt. Overal massademonstraties, beeldenstormen, , plundering door Antifa en knielen, ook door politici. Wat een prachtig groepsdenken, kuddegeest en framing. In Nederland zijn ze helemaal goed bezig. Akwasi schreeuwt in zijn Damtoespraak dat hij Zwarte Piet op z'n gezicht wil trappen. Hij wil dus witte mensen in het gezicht trappen want Zwarte Piet is een zwart gesminkte witte mens. Jerry Afriyie: “iedereen die tegen de Dam manifestatie is, is een racist”. Dit is genieten! Geweldig!”
Nationaal-socialist Goebbels, gepromoveerd in letteren en filosofie, werd in 1929 gekozen als lid van de Rijksdag voor de NSDAP en werd Reichsleiter für Propaganda. Hij was Hitlers briljante volksmenner die de begreep dat je pers, radio, film en artistieke wereld dient te combineren voor een maximaal effect. Op 18 februari 1943, vlak na de nederlaag van Stalingrad, hield hij in het Berlijnse Sportpalast een geëxalteerde rede, waarin hij de Duitse bevolking de retorische vraag voorhield of het de totale oorlog wilde,"Wollt ihr den totalen Krieg?". Hij genoot van zijn groeiende reputatie als grofgebekte propagandist.
In de huidige tijd hebben we wat Goebbels gestart is uitgebouwd tot een blok van massamedia en social media die onze geest razendsnel in een ijzeren greep kan nemen. Manipuleren voor een optimaal resultaat. En dat laat de westerse mens graag gebeuren, “want wij zijn zondig volgens onze christelijke leer. We blanken moeten diep door het stof gaan over wat we waren en 'dus' wat we zijn, ‘white privilige’.” We gaan diep gebukt onder schuldgevoelens, zelfhaat, de occidentofobie. “Haal neer die beelden en laten we knielen”.
Ook Karl Marx kijkt heel tevreden op ons neer. We menen steeds meer onderdrukking en achterstelling te ontwaren. Beangstigend is dat ook mensen die ‘doorgeleerd’ hebben en verondersteld worden assertief te kunnen nadenken, even bevattelijk zijn voor de massahysterie. Onze premier ziet plotseling in dat Zwarte Piet voor gekleurde mensen ‘ongemakkelijk’ is. Kleur gaat telkens boven gedrag in onze westerse wereld. We kijken steeds meer naar LHBTI en steeds minder gedrag. De polarisatie neemt toe en onze problemen worden steeds groter.
Beangstigend is ook dat massahysterie door één persoon gestart kan worden. “Ga in lockdown” en we doen het klakkeloos. De effecten kunnen dodelijk zijn. Op dit moment zijn 400.000 mensen aan Covid-19 overleden, naar verwachting oplopend tot maximaal 1 miljoen. Dit is een schijntje vergeleken met de Spaanse griep, met een dodental van circa 60 miljoen. Geschat wordt dat 100 miljoen mensen de hongerdood kunnen vinden omdat er veel minder voedsel geproduceerd wordt. Huiselijk geweld is door de lockdown toegenomen, en ook de geestelijke gezondheid is achteruit gegaan. Met de lockdown beschermen we een groep mensen, maar de bescherming is veel erger dan de kwaal.
Massahysterie, ook bekend als collectieve hysterie of groepshysterie, is een fenomeen in de sociologie en psychologie waarbij collectieve denkbeelden of dreigingen, zowel echt als fictief, door een persoon of groep worden gestuurd als resultaat van geruchten en angst. Het kwalijke is ook dat er amper 'tegengif' mogelijk is tegen massahysterie. Als het eenmaal aan het rollen is dan rolt het als een sneeuwbal door, alles meesleurend, vernietigend.
De Israelische filosoof Leibowitz: "mensen beslissen niet op basis van kennis maar op basis van hun wil". Die wil wordt gestuurd door onze massamedia die vaak leugenachtig is en dan kan het snel gaan. Opvallend vind ik dat Nederlanders tot midden jaren zestig hard waren voor mensen buiten onze landsgrenzen en compassioneel voor ‘eigen volk’, zie onze historie. Nadien is het precies omgekeerd: Nederlanders lijken empathischer voor buitenstaanders dan voor eigen volk. ‘Eigen volk eerst’ mag plotseling niet meer gezegd worden, zie Janmaat, de aanslag op de Centrum-Democraten in Kedichem, de moord op Fortuyn, en ga zo maar door.
Er treedt een snelle verschuiving op in de mindset. De compassie verschuift van binnen de landsgrenzen naar buiten de landsgrenzen. Immigratie prima, ‘laat de kindertjes tot ons komen!’ Jan Rap en z’n maat hebben we zomaar binnengelaten. En als je daar wat van zegt ben je een racist, xenofoob en ... (erger kan niet!) een populist. Nu maar op de blaren zitten, maar het gaan van kwaad tot erger.
Waardoor komt dat? Beeld- en informatiecultuur leidt tot een vertekening van de werkelijkheid. Via onze beeld- en informatiecultuur krijgen we de noden van buitenlanders rechtstreeks voorgeschoteld in onze huiskamer, onze pc en in onze mobiele telefoon. Door die televisiebeelden ontstaat een onevenredig sterke emotie. George Floyd werd in de Verenigde Staten vermoord. Die beelden zijn over de hele wereld gegaan. Hoe vaak hebben we die beelden gezien: vijf keer, tien keer, twintig keer? Reken maar dat het heftig binnenkomt. George Floyd werd niet alleen in Minneapolis op 25 mei 2020 vermoord, maar ook in onze eigen stad, dorp, wijk en in onze bloedeigen huiskamer.
Beeld- en informatiecultuur leidt tot empathiewaan. Voorheen richten wij ons op hulpverlening aan mensen die ons nabij zijn, eenzamen, in Nederland inmiddels één miljoen. Maar van hen krijgen wij geen beeldvorming mee. We zien ze niet en we horen ze amper. Ze komen in ons bewustzijn minder nadrukkelijk door. Door de massamedia nemen we kennis van mensen in andere delen van de aarde en raken we nauw betrokken bij hun noden. De mensheid bestaat naar schatting 250.000 jaar. Gedurende al die jaren van de menselijke geschiedenis, met uitzondering van de laatste zeventig jaar, wisten we niets van het bestaan van mensen elders op deze planeet. Nu volgen we de crisis in het Midden-Oosten via de televisie en neigen tot een gevoelsmatig, door beelden en teksten gevormd oordeel. Die toevloed van beeldvorming op ons bewustzijn is enorm en veel sterker dan voorheen. Het heeft een sterke invloed op ons handelen. De beeldvorming stuurt onze keuzes, vergelijkbaar met reclame. We zijn empathisch waar ‘slechts’ compassie past. Knielen is het resultaat.
Is er dan helemaal geen ommekeer in het denken mogelijk? Ja toch wel. Pas toen Duitsland in 1945 geheel in puin lag, begon de Duitse bevolking te ontwaken en te begrijpen hoe kwalijk Nazi-Duitsland is geweest. Duitsers leven nog steeds onder een diep schuldgevoel en schaamte. Ze komen er voorlopig niet uit. Maar ook op individueel menselijk vlak doet het zich voor. Ik keek de briljante “Fawlty Towers” waarin hoteleigenaar Basil het niet kon geloven dat Lord Melbury in feite een oplichter was, ondanks alle bewijzen die er waren. Pas toen hij de bakstenen uit de aktetas van ‘Lord Melbury’ haalde, kon hij niet anders dan toegeven dat hij opgelicht was. Moraal van het verhaal: de mens laat zich een mooi verhaal op de mouw spelden, wordt graag opgelicht en wil niet toegeven opgelicht te zijn. Pas nadat de volle schade is aangericht keert men om.
Frits Bosch, auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.