Jan Janssen of Joop Zoetemelk?

Twee keer heb ik als toeschouwer langs de route de Tour voorbij zien komen. In 1953, op vakantie aan de Rivièra, zag ik Wim van Est langs flitsen op weg naar zijn etappezege in Monaco. In dezelfde Tour wonnen ook Gerrit Voorting, Jan Nolten en Wout Wagtmans (2x) een etappe. Dat waren nog eens tijden! Terzijde: zowel Wagtmans als Van Est waren afkomstig uit het West-Brabantse Sint Willebrord, een dorp rijk aan sociale problematiek, met een reputatie als smokkelnest en in latere jaren bekend om zijn voorkeur voor politieke partijen met 'uitgesproken standpunten'. In 2012 haalde de PVV er ruim 40 procent van de stemmen, het hoogste percentage in Nederland.

Wout Wagtmans zag ik het jaar daarop langsrijden in mijn toenmalige woonplaats Voorburg, via de Oude Tolbrug over de Vliet richting Delft en Rotterdam. Wagtmans won de etappe die in Amsterdam van start was gegaan en mocht zich na aankomst in Brasschaat (net over de Belgische grens) meteen in het geel hijsen. Een explosie van Nederlands wielertalent was het, en een vroege voorbode van de grote successen van Jan Janssen en Joop Zoetemelk in latere jaren.

Wie was de grootste? Jan Janssen of Joop Zoetemelk? Bekijken we de erelijsten van beide renners dan zien we veel overeenkomsten: beiden één keer winnaar van de Ronde van Frankrijk en één keer van de Ronde van Spanje, beiden één keer wereldkampioen op de weg.

Ook in de andere wegwedstrijden pakten beide vedetten hun overwinningen: Zo won Jan Janssen Parijs-Roubaix en is Joop Zoetemelk drievoudig winnaar van Parijs-Nice. Verder werd Jan Janssen één keer tweede in de Tour en mocht hij drie keer de groene trui uit Frankrijk (en één keer uit Spanje) mee naar huis nemen. Joop Zoetemelk kan daar zes(!) tweede plaatsen in het eindklassement van de Tour tegenover stellen. Objectief bezien ging het allemaal dus aardig gelijk op.

Toch zat er in de beeldvorming een wereld van verschil tussen beide renners. Jan Janssen stond voor spanning en sensatie, Joop Zoetemelk voor oersaaie degelijkheid. Nou had Jan Janssen natuurlijk wel het voordeel dat hij de eerste Nederlandse tourwinnaar ooit was. Voor mijn generatie is de vraag "Waar was je toen Jan Janssen de Tour de France won?" bijna even gemakkelijk te beantwoorden als "Waar was je tijdens de moord op president Kennedy?" of "Waar was je tijdens de eerste maanlanding?". Maar er is meer.

Als 'eeuwige tweede' had Joop Zoetemelk - ondanks zijn onmiskenbare rennerskwaliteiten - een wat suffig imago. Zijn prestaties in de Tour waren voorspelbaar. Toen zijn grote rivaal Bernard Hinault tijdens de Tour van 1980 een knieblessure opliep stond dan ook met mathematische zekerheid vast: Joop gaat deze Tour de France winnen.

Nee, dan Jan Janssen! In 1966 besloot hij voor de gele trui te gaan rijden. Het lukte hem inderdaad de trui te pakken, maar een dag later verspeelde hij die alweer op schlemielige wijze aan de Fransman Lucien Aimar, en dat kostte hem de eindoverwinning. Van de legendarische ploegleider Kees Pellenaars is de uitspraak uit 1968: "Als Jan Janssen de Tour kan winnen, dan kan mijn schoonmoeder het ook".

Het lukte Jan Janssen niet om zich al in 1967 te revancheren met een tourzege, maar hij behaalde in dat jaar wel een aantal aansprekende overwinningen, waaronder de eindzege in de Ronde van Spanje. Tijdens het wereldkampioenschap in Zuid-Limburg werd hij op de meet met een half wiel geklopt door het Belgische wonderkind Eddy Merckx. Een niet mis te verstaan schot voor de boeg.

Dat Jan Janssen in 1968 de Tour kon winnen had hij te danken aan de volkomen onbegrijpelijke beslissing van de Belgische bobo's om Eddy Merckx toen niet te laten starten. Wel reed Merckx de Ronde van Italië, die hij prompt op zijn naam schreef. Toen hij een jaar later wel zijn entree maakte in de Tour veegde hij meteen de vloer aan met de gevestigde orde in het peloton. Jan Janssen zou in 1968 geen schijn van kans hebben gehad als Merckx toen al had meegedaan.

Alle geluk van de wereld dus voor de 'gebrilde Ossendrechter', door de Fransen ook wel aangeduid als 'Le professeur'. Hij moest het nog wel even waarmaken in een bloedstollende finale: de tijdrit naar Parijs. Om zijn achterstand op de gele trui, de Belg Herman van Springel, goed te maken nam hij een risico door op extra dunne bandjes te rijden. Jan Janssen reed de rit van zijn leven en de rest is wielerhistorie.

Update:
De twee enige Nederlandse tourwinnaars waren vanavond te gast bij Mart Smeets in De Avondetappe. De uitzending is hier terug te zien.