Italiaanse toestanden

Gaat het doek dan toch vallen voor Silvio Berlusconi? De door schandalen geplaagde Italiaanse premier wist de afgelopen jaren als een godfather in Rome te overleven maar moet nu steeds meer moeite doen om zijn coalitie bij elkaar te houden.

Deze week nog riepen zes leden van zijn eigen partij Berlusconi op om op te stappen als hij er niet in slaagt om impopulaire bezuinigingsmaatregelen door het parlement te loodsen. De coalitiepartners van de premier in het separatistische Lega Nord zijn echter tegen pensioenhervormingen en bezuinigingen op lokale overheidssubsidies gekeerd. Partijleider Umberto Bossi zal de regering niet opblazen maar hij houdt wel hoognodige ombuigingen tegen die Berlusconi zijn Europese collega’s reeds heeft toegezegd.

Lega Nord blokkeerde vorige maand nog ruim €4 miljard aan bezuinigingen op provincies en gemeenten en is absoluut niet tevreden met een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Onder druk van Lega Nord blijft het voor Italianen mogelijk om na veertig jaar arbeid met pensioen te gaan, hoe oud ze ook zijn.

Afgelopen woensdag kreeg Berlusconi geen steun van zijn regering voor een nieuwe bezuinigingsronde die hij aan de andere G20 leiders in Cannes had willen voorleggen. Zij zien de rente op Italiaanse staatsleningen gestaag oplopen. De Europese Centrale Bank moest deze zomer bijspringen met een opkoop van Italiaans en Spaans schuldpapier om te voorkomen dat deze landen in acute betalingsproblemen kwamen. Zolang Berlusconi de markten echter niet weet te overtuigen zal het voor hem moeilijk blijven om te lenen.

De Italiaanse schuld is een vijfde groter dan de Italiaanse economie. Nu een deel van de Griekse schuld wordt kwijtgescholden en hevig wordt gespeculeerd over een Griekse exit uit de eurozone, zelfs door Europese leiders, vrezen investeerders  dat Italië het volgende land zou kunnen zijn dat omvalt. In dat geval zouden de bestaande Europese reddingsmechanismen de druk wellicht niet aankunnen. Italië, de derde economie van de eurozone, is misschien “too big to bail out,” zeker als het maanden- of zelfs jarenlang afhankelijk zou blijven van de ECB.

Berlusconi heeft daarom tientallen miljarden aan bezuinigen ingeboekt maar die zouden pas na de parlementsverkiezingen van 2013 worden doorgevoerd. Zijn Europese collega’s hebben op versnelde en extra bezuinigen aangedrongen. Om die af te dwingen zal Berlusconi over twee weken een vertrouwensstemming houden. De laatste keer dat hij dat deed was in december. Toen wist hij nog een meerderheid in het parlement achter zich te scharen. Het spande er echter om. Drie kamerleden maakten het verschil.

Op de korte termijn moet Rome minder geld uitgeven. Het overheidstekort zal dit jaar waarschijnlijk op zo’n 4 procent van het bruto binnenlands product uitkomen. Dat is de overzien maar in 2012 moet Italië bijna €300 miljard aan schuld herfinancieren – dat komt neer op bijna een vijfde van het BBP. Een enorme opgave.

Op de lange termijn moet met name in het zuiden grondig hervormd worden om het land concurrerender te maken. Corruptie en vriendjespolitiek zijn daar heel normaal terwijl het relatief lastig is om een Italiaan te ontslaan. Vanwege de bureaucratie en dure regelgeving waarmee Italiaanse ondernemingen te kampen hebben is de zwarte markt er omvangrijk.

Er zijn enkele lichtpuntjes. De Italiaanse bankensector is redelijk conservatief en zal niet zo gauw in de problemen komen. Ook sparen Italianen veel. Als banken dus minder krediet verstrekken stort het land niet onmiddellijk in een crisis. Dat maakt het probleem van de staatsfinanciën echter niet minder zorgwekkend. Vraag is of Berlusconi de man is die daar wat aan kan doen.

Foto: EPP