Islamitische tradities fatale rem op groei

Waarom bestaat er geen Arabische democratie? Het valt moeilijk vol te houden dat dat komt door kolonialisme en imperialisme. De Britten hebben in India de grootste democratie van de wereld achtergelaten en in veel landen de geest van de vrijheid opgewekt. Maar waar de bevolking grotendeels islamitisch was, is die geest vervlogen. Is er dan misschien een verband tussen het ontbreken van democratie in de landen van de Arabieren en hun hardnekkige culturele tradities?

Ik heb het op deze plek al vaak geschreven: de sociale structuren van het tribalisme vormen in combinatie met de waarden vervat in de islamitische tradities een fatale rem op de ontwikkeling van burgerlijk-democratische instituties. Alles wat Amerika in Irak geïnvesteerd heeft, is zinloos gebleken. Niet de dromen van de vrijheid, maar hun tribale en religieuze banden bleken het gedrag van de meeste Irakezen te bepalen. Hetzelfde zien we in niet-Arabische landen als Afghanistan en Pakistan. De vloek van tribale loyaliteiten in combinatie met de vloek van reactionaire religieuze tradities houden een groot deel van de islamitische wereld gevangen in armoede en achterlijkheid.

De mensen die onder deze vloeken zuchten, zijn niet bij machte hun eigen positie objectief te onderzoeken. Dat zij achterliggen, dat zij niet bij machte zijn smartphones en moderne medicijnen te ontwikkelen, dat zij homo’s en vrouwen onderdrukken, dat zij de wereld niet verrijken met nieuwe ontdekkingen, nieuwe inzichten, nieuwe vormen van hoop op het terugdringen van bijgeloof, ziektes en onwetendheid, zou hen ertoe moeten brengen de ideeën van hun culturen kritisch te onderzoeken. Maar nee, de schuld ligt bij anderen, bij Amerikanen en Joden, bij ongelovigen.

Zij geloven dat de eigen tradities volmaakt zijn en dat de sociale structuren van het tribalisme, dat via de bloedband de primaire loyaliteit definieert, de beste overlevingsstrategieën vormen. Zolang Arabieren, en de meerderheid van moslims in andere landen, niet bij machte zijn fundamentele zelfkritiek en zelfreflectie uit te oefenen, zullen zij zuchten onder het besef dat de wereld hen voorbijraast. En dat maakt velen woedend.

Deze van heilige woede vervulde mensen kunnen niet zoiets complex en triomfantelijks als een Boeing 767 bouwen. Wat daarvoor nodig is, is een traditie van zuivere wetenschap, van het vermogen kritiek te uiten en kritiek te verdragen, van de eerbiediging van objectieve feiten, van individuele discipline en inzet. Wat die woedende gelovigen wel kunnen, is zo’n 767 transformeren in een massavernietigingswapen en er een gebouw mee binnenvliegen.

Wat dragen de volken die gekenmerkt worden door tribale en islamitische tradities op dit moment bij aan de vooruitgang van de mensheid? Weinig meer dan geweld en ellende, domheid, bijgeloof en vernietigingsdrang? Aan het kleine Israël, met nauwelijks acht miljoen inwoners (van wie 20 pct. Arabisch), worden elk jaar meer patenten toegekend dan aan alle Arabische landen met 422 miljoen mensen bij elkaar. Zijn Arabieren allemaal dom? Natuurlijk niet. Als ze naar het Westen migreren en hun tradities relativeren, komen tallozen tot bloei. Maar de grote meerderheid van al die mensen jaagt niet op bevrijdende kennis. Waarom niet? Het is de cultuur, stupid.

Onderdeel van die cultuur is het streven naar veel nakomelingen. Meer dan de helft van alle Arabieren is jonger dan 25, terwijl de Arabische samenlevingen daar geen enkel economisch en educatief draagvlak voor hebben. Er zijn dus veel gefrustreerde jongemannen die de schuld van het gebrek aan een volwaardige toekomst bij de Ander leggen. Bij de yezidi’s. Bij de Joden. Bij de sjiieten. De alawieten. Die minderwaardige Anderen belemmeren de jonge gelovige bij het claimen van zijn heerschappij – dat beloven de tradities die jonge gelovige.

Die heilige verwachtingen bestaan ook bij gelovigen die naar het Westen zijn gemigreerd. Veel jongemannen verwachten dat zij zonder al te veel inspanning welvaart en respect kunnen verwerven – want aan hen, als volgelingen van de profeet Mohammed, zijn de aardse rijkdommen beloofd. De werkelijkheid op aarde is anders. Dus kan die werkelijkheid niet deugen en moet die met geweld, worden verwoest.

Wat houdt Arabieren tegen de mensheid vooruit te helpen? Zij zijn net zo dom en getalenteerd als andere mensen en toch weten zij, op eenvoudige agrarische producten na, niets bijzonders te produceren en vallen zij vooral op met berichten over opstanden, massamoorden, analfabetisme en de onderdrukking van minderheden.

In deze zee van religieuze en tribale waanzin ligt Israël. Ook de Joden zijn niet verstoken van gelovigen met extreme religieuze waarden, maar de Joodse aanwezigheid in het voormalige Britse mandaatgebied Palestina heeft moderne vrijheid en moderne wetenschappen in het Midden-Oosten geïntroduceerd. Er was niets van waarde in Palestina, toen in de loop van de negentiende eeuw Joden migreerden. De toegevoegde waarde is het gevolg van de inzet van mensen die zich niet door hun tribale en religieuze banden lieten beknotten. Ik herhaal: het is de cultuur, stupid.

Zolang moslims zich massaal onthouden van discussies over de vraag of hun tradities bijdragen aan hun wereldwijde sociaaleconomische en culturele stagnatie, zullen we dagelijks meemaken hoe hun zonen slavinnen nemen, willekeurig op straat passanten neersteken, zichzelf tussen schoolkinderen opblazen en video’s op het internet plaatsen van primitieve onthoofdingen.