Is er leven na de euro?

Een week later en honderd miljard euro verder is het duidelijk dat de Ierse reddingsoperatie niet het gewenste effect heeft gehad. Tenminste, als we mogen aannemen dat het werkelijke doel van de reddingsoperatie niet het redden van de Ierse economie was maar het kalmeren van de op hol geslagen kapitaalmarkten. De inkt was nog maar nauwelijks droog onder het Ierse reddingsplan of beleggers begonnen al massaal hun investeringen in Portugese en Spaanse staatsschuldpapieren te dumpen. In de media is een consensus ontstaan over de onvermijdelijkheid van volgende reddingsoperaties. Men spreekt van een dominotheorie, waarbij de ene reddingsoperatie de volgende uitlokt. Die theorie wordt gevoed door geruchten uit het monetair-diplomatieke circuit. Sommige Europese functionarissen speculeren over een op handen zijnde reddingsoperatie voor Portugal. Anderen, waaronder Bundesbank president Axel Weber, hebben het zelfs al over Spanje als logischerwijs op Portugal volgend slachtoffer.

De vraag mag inmiddels weer openlijk gesteld worden: kan de euro in zijn huidige vorm nog wel gered worden?

Het feit dat Europese woordvoerders bezweren dat het voortbestaan van de monetaire unie absoluut niet ter discussie staat, vergroot het vertrouwen in de goede afloop bepaald niet. Het lijkt bovendien niet langer duidelijk waar die ‘goede afloop’ uit zou bestaan. Het officiële antwoord luidt nog altijd dat de eurozone in ongewijzigde vorm verder kan. Het blijft een haalbaar scenario, hoewel het waarschijnlijk wel een lieve duit gaat kosten, vooral als na Spanje ook Italië eraan moet geloven. Maar is het wel een wenselijk scenario? Als na alle reddingsoperaties de stofwolken optrekken, zou het wel eens zo kunnen zijn dat we zitten opgezadeld met een groep zuidelijke ‘zombie-economieën’ die de komende decennia niet zonder uitgebreide steun van het rijkere noorden kunnen functioneren. De enige andere manier waarop zij immers hun mededingingskracht zouden kunnen herstellen is door middel van een devaluatie van hun munteenheid – een middel waarover ze dankzij hun lidmaatschap van de euro nu juist niet meer beschikken.

In Duitsland gaan inmiddels stemmen op om het maar over een andere boeg te gooien. De euro is een teleurstelling gebleken. De muntunie dreigt een overdrachtsunie te worden, met Duitsland als betaalmeester. Tijd om in te grijpen dus. Sommige Duitse experts pleiten ervoor om de getroffen lidstaten maar gewoon uit de eurozone te zetten zodat ze op eigen kracht kunnen herstellen. Anderen, waaronder de voormalige Duitse werkgeversvoorzitter Hans-Olaf Henkel, bepleiten zelfs radicalere maatregelen in de vorm van een splitsing van de Europese Monetaire Unie. Het resultaat daarvan zouden twee nieuwe munteenheden zijn: een noordelijke rond Duitsland en een zuidelijke rond Frankrijk. Scenario’s waarin Duitsland zonder Frankrijk verder gaat lijken mij eerlijk gezegd weinig realistisch. Maar dat dergelijke scenario’s in Berlijn inmiddels serieus besproken worden, geeft aan dat denken over een toekomst na de euro – of in ieder geval: de euro in huidige vorm – niet langer taboe is. Onder druk wordt blijkbaar alles vloeibaar, zelfs een muntunie. Dat die er over twee weken nog in zijn huidige vorm zal zijn durf ik wel te voorspellen. Maar over twee jaar? We zullen zien.