Inflatiefobia

“Alles wordt steeds duurder. Door die inflatie holt onze koopkracht achteruit en worden we steeds armer.”

Dit soort uitspraken hoor je nogal eens in gesprekken waarin nostalgische mijmeringen over hoe lekker goedkoop vroeger alles was centraal staan. Diegenen die dat vinden kunnen opgelucht ademhalen. De inflatie is nu laag. De prijzen stijgen gemiddeld genomen nauwelijks. Er ligt zelfs deflatie op de loer.   

Maar de Europese Centrale Bank (ECB) is er niet blij mee. Die streeft naar ongeveer 2% inflatie per jaar. En dat jaagt menigeen de stuipen op het lijf. Die zien de ECB als een meedogenloze koopkrachtkiller. Zeker, hyperinflatie zoals bijvoorbeeld Zimbabwe in het recente verleden heeft gekend, is geen zegen. Maar die inflatie daar is eerder gevolg dan oorzaak van economische disfunctioneren. Milde inflatie is echter het smeermiddel voor de economie. Ondanks de inflatie die de afgelopen eeuw kenmerkte zijn we er qua welstand natuurlijk spectaculair op vooruit gegaan. En er zijn ook heel veel producten die in prijs zijn gedaald.

Eind jaren zeventig kocht ik voor 149 gulden een cassetterecorder. Hiervoor had ik ongeveer 50 uur door weer en wind rondgesjouwd met reclamefolders. Vandaag koop je een draagbare Radio/CD/MP3 speler voor 35 euro (77 gulden). In 35 jaar is een vergelijkbaar apparaat dus ongeveer de helft goedkoper geworden. En voor dat lagere bedrag krijg je ook nog eens veel meer functies dan ik destijds. Nee, de jeugd van vandaag heeft geen klagen. Nog schrijnender wordt mijn situatie van weleer als je kijkt hoeveel uren folders bezorgen een tiener van vandaag kwijt is om zo’n apparaat te kunnen kopen. Met een beetje relaxt tempo moet dat in 12 uur te doen zijn. Nog 38 uur over om voor andere consumptieve bestedingen te folderen.

Vergeleken met vroeger is elektronica vandaag de dag dus spotgoedkoop. Natuurlijk is dit is een nogal selectief voorbeeld maar voor diensten als bellen of vliegen valt  eenzelfde soort vergelijking te maken. En ook goederen die nominaal wel in prijs zijn gestegen, zijn over het algemeen toch goedkoper geworden. Een brood kost in euro’s misschien wel vier keer zoveel als veertig jaar geleden. Maar ondanks die gestegen prijzen hoeven we een veel kleiner deel van ons inkomen aan voeding uit te geven dan toen. In relatieve termen is voedsel voor een burger in een rijk westers land goedkoper dan ooit tevoren. En dus hebben we meer ruimte over voor iets anders. Vandaag kan de arbeidende klasse zich een vliegvakantie naar een zonnig ‘all inclusive’ oord permitteren. Vroeger zat er hooguit een weekje kamperen op de Veluwe in een doorlekkende tent in. Er mag dan over de hele linie sprake zijn van inflatie, het is niet zo dat daardoor alles duurder wordt.

De fout die inflatievrezers maken is dat ze alleen kijken naar de ontwikkeling van het prijspeil. Bij een gemiddelde inflatie van 2% per jaar verdubbelen de prijzen in 35 jaar tijd en is dus de koopkracht van een euro gehalveerd. Dat klinkt vreselijk maar de salarissen zijn natuurlijk meegestegen. Over het algemeen harder dan die inflatie. Nee, niet voor iedereen in gelijke mate. Er zijn verdelingsvraagstukken. En natuurlijk is in de afgelopen crisisjaren voor menigeen de koopkracht gedaald door het verlies van een baan of loonmatiging en vooral ook door lastenverzwaringen. Maar dat is een ander verhaal.

Uiteindelijk stijgt de welvaart per hoofd van de bevolking door productiviteitstijgingen. Daardoor worden meer producten en diensten bereikbaar voor meer mensen. Dat betekent dat ze dus goedkoper zijn geworden. Dat zie je echter niet als je louter kijkt naar de verandering op het een prijskaartje in de winkel.

Uiteindelijk gaat het niet om de (ontwikkeling van) koopkracht van een euro of een dollar. Dat zegt niet veel over de ontwikkeling van de welvaart. Het gaat om de koopkracht van een uur arbeid. Om hoeveel je kunt kopen van de vruchten van je inspanningen. Als je daarop let dan blijkt dat bijna alles vroeger veel duurder was.

Ewoud Jansen, Econoom en publicist; Twitter: @ewoudjansen