In Italië is nog weinig veranderd

Het 'wonderkind' van links Italië, Matteo Renzi, wil gewoon zelf de macht. Enrico Letta moet plaatsmaken.

De wat saaie voormalige christen-democraat Letta kondigde gisteren zijn aftreden aan en wordt naar verwachting opgevolgd door Renzi, nu nog de burgemeester van Florence. De laatste werd eind vorig jaar tot voorman van de regerende Democratische Partij gekozen.

Een jaar eerder deed Renzi ook al een gooi naar het leiderschap, maar toen moest hij het afleggen tegen de oud-communist Pier Luigi Bersani. Die wist in de verkiezingen van bijna precies een jaar geleden net niet een meerderheid van de stemmen binnen te slepen. De conservatieven onder leiding van oud-premier Silvio Berlusconi haalden net iets meer zetels in de Senaat. De Vijfsterrenbeweging, die zich afzet tegen de 'oude politiek', kreeg maar liefst een kwart van de stemmen.

Aangezien de Vijfsterrenbeweging regeringsdeelname uitsloot, moesten links en rechts een coalitie smeden. Daar zijn ze in Italië niet aan gewend. Bersani moest eerst het veld ruimen voor Berlusconi een samenwerking met de Democraten wilde aangaan. Enkele maanden later zegde hij alsnog zijn steun voor de regering op, maar daar was niet iedereen op rechts het mee eens. Berlusconi's voormalige partijsecretaris en de huidige minister van Binnenlandse Zaken, Angelino Alfano, spitste zich af van de rechtse volkspartij en riep een nieuwe partij in het leven, Nuovo Centrodestra, Nieuw Centrum-Rechts.

Aangezien Letta een redelijk sociaal-democratische middenbeleid voerde, konden de liberalen van Alfano zich wel in de coalitie vinden. Maar op links ontstond verdeeldheid. 'Oud links', de verbeteren communisten die op Bersani hadden gesteund, wilde eigenlijk helemaal niet met rechts samenwerking. 'Nieuw links', de progressieven die op Renzi stemden, ging het allemaal niet snel genoeg. Nieuwe verkiezingen uitschrijven had echter geen zin. In de peilingen was nauwelijks iets veranderd. De uitslag had min of meer dezelfde kunnen zijn als een jaar eerder en daar zou Italië niets mee zijn opgeschoten.

Dus staken Renzi en Berlusconi — die uit de Senaat is gezet, maar nog steeds partijleider is van wat nu Forza Italia heet — vorige maand de koppen bij elkaar. Er moest een nieuw kiesstelsel komen. De twee stelden een kiesdrempel voor en de zekerheid dat de grootste partij of het grootste blok automatisch eeen meerderheid van de zetels krijgt in het parlement. De Senaat, die nu nog even machtig is als het lagerhuis, zou geen vetorecht meer hebben en bestaan uit regionale afgevaardigden in plaats van gekozen leden. Zo moet Italië vooruit.

De kleine partijen waren er natuurlijk niet over te spreken, maar Nieuw Centrum-Rechts van Alfano stemde toch met de plannen in. Volgens de peilingen zou die partij net de kiesdrempel kunnen halen, of net niet.

Sinistra Ecologia Libertà, de kleine bondgenoot van de Democraten, zou onder het nieuwe systeem waarschijnlijk geen zetels meer halen.

Probleem opgelost, zou je denken. Het duurt natuurlijk even voor de nieuwe wet door het parlement is geloodst. Letta, die overigens het vertrouwen geniet van zowel zijn Europese collega's als de financiële markten, zou in de tussentijd mooi door kunnen gaan met zijn hervormingen. Hij is bezig de begroting op orde te brengen en enkele van de nodige economische hervormingen die al door zijn voorganger, de technocraat Mario Monti, waren ingezet, nieuw leven in de blazen. Bepaald snel gaat het niet, het blijft Italië, maar er leek, na jaren van politieke heisa, eindelijk even rust.

Met de nadruk op leek. Want al die tijd was Renzi aan de stoelpoten van de premier aan het zagen. De man die zichzelf graag de 'Tony Blair van Italië' noemt kon niet wachten. Uit de peilingen blijkt dat hij stemmen weg kan halen bij de Vijfsterrenbeweging en dus misschien wel zonder coalitiepartner kan regeren.

Probleem is dat Alfano er weinig voor voelt om in de regering te blijven wanneer Renzi de macht overneemt. De Italiaanse media speculeren dat de Democraten dan, als vanouds, een coalitie kunnen aangaan met Sinistra Ecologia Libertà, maar die partij verdwijnt, als het aan Renzi ligt, als gevolg van de hervormingen van het kiesstelsel. Dat zullen ze hem toch niet in dank afnemen?

Links Italië had altijd zoveel kritiek op Berlusconi, omdat die meer oog zou hebben voor zijn eigen belangen dan die van het land. Nu is het de persoonlijke ambitie van hun eigen leider die de Italiaanse politiek parten speelt. Er is weinig veranderd.