Immigratiebeleid: de Duitsland-connectie

Aldus Christopher Caldwell in zijn recente studie over de Europese immigratieproblematiek. Bij de buren Het keerpunt dat Caldwell hier bedoelt lijkt in Duitsland inmiddels bereikt. Getriggerd door de publicatie van ‘Deutschland schafft sich ab’, het omstreden boek van de sociaaldemocratische (inmiddels voormalige) centrale bankier Thilo Sarrazin, is het immigratie- en integratiedebat daar in volle hevigheid losgebarsten. Nu is het immigratiedebat in Duitsland niet helemaal nieuw. Zo kwam al een jaar of tien terug het thema arbeidsmigratie op de agenda. Dat was de tijd van het ‘Süssmuth-rapport’ over toekomstige arbeidsmigratie naar Duitsland, en ook de tijd van de pakkende slogan Kinder statt Inder als reactie op het voorstel om IT-specialisten uit India aan te trekken. Nieuw aan het huidige debat is echter dat de taboes rond de ‘Ausländerpolitik’ hun langste tijd hebben gehad. De gebrekkige integratie van immigranten in Duitsland en de daarmee samenhangende gevolgen voor de overheidsfinanciën staan nu ter discussie.

Made in Germany Wie denkt dat het hier om een interne Duitse kwestie gaat heeft het mis. Sinds wij ons immigratiebeleid hebben uitbesteed aan de Europese Unie is alles wat op dit gebied in de machtigste lidstaat van de Unie wordt gezegd en gedaan ook voor Nederland van cruciaal belang. Enigszins gechargeerd zou je kunnen zeggen dat ons toekomstige immigratiebeleid Made in Germany zal zijn. Alle aanleiding dus om de ontwikkelingen bij onze oosterburen in de gaten te houden. Hoe staat de immigratievlag erbij in de Duitse politiek? Tijd voor een rondje langs de velden. Kleine partijen De liberale FDP, kosmopolitisch en pro-business, heeft weinig oog voor de schaduwzijde van de immigratie. De Groenen werpen zich op als felle verdedigers van het multiculturele ideaal tegen wat zij beschouwen als ‘Populistische Stammtischpolitik’ en bij Die Linke kunnen ze er ook wat van:

Minder duidelijk is de stand van zaken bij de grote twee, de christendemocratische CDU/CSU en de sociaaldemocratische SPD. Juist in deze partijen steken de immigratie-dissidenten de kop op, en dat brengt de leiding van die partijen in verwarring.

De christendemocraten varen vooralsnog een behoudende koers. De Berlijnse volksvertegenwoordiger René Stadtkewitz, die Wilders naar de Duitse hoofdstad uitnodigde voor een lezing, werd zonder pardon de partij uitgezet. Lastiger te pareren waren de krasse uitspraken van CSU-chef Horst Seehofer, die in een interview leek te betogen dat het maar eens afgelopen moest zijn met de immigratie uit andere ‘Kulturkreisen’ zoals Turkije en de Arabische landen. Met veel kunst- en vliegwerk wist Bondskanselier Merkel de rel die hiervan het gevolg was enigszins te bezweren. Seehofer zou eigenlijk hebben bedoeld dat in tekorten op de arbeidsmarkt moet worden voorzien door Duits, respectievelijk Europees arbeidspotentieel. Natuurlijk een vervelende zaak voor Merkel, maar men is wel gewend dat de CSU af en toe flink rechts uit de hoek komt. Aangezien de electorale actieradius van deze Beierse zusterpartij van de CDU niet verder reikt dan de Beierse landsgrenzen lijkt het effect van een rechtsere immigratiekoers van die zusterpartij op de landelijke politiek vooralsnog beperkt.

Deze kleine ongemakken in het christendemocratische kamp zijn echter nog niets vergeleken met de donderwolken die zich samenpakken boven de SPD. Thilo Sarrazin, de schrijver van dat vermaledijde boek, is één van hen. Bovendien een grote jongen in de partij, met een staat van dienst om "U" tegen te zeggen. Ook bij de SPD was de primaire reflex om het probleem op te lossen door de onruststoker uit de partij te zetten. Maar hier kwam de partijleiding van de koude kermis thuis. Het partijbureau werd bedolven onder duizenden e-mails en woedende telefoontjes van leden die de bezorgdheid van Sarrazin delen. Wil men de traditionele kiezers – veelal autochtone industriearbeiders - niet voor het hoofd stoten dan zal men in de SPD de kritiek op de massa-immigratie serieus moeten nemen. De SPD is nog steeds een partij met een overwegend autochtoon profiel. De Duitse equivalenten van Ahmed Aboutaleb of Nebahat Albayrak zitten niet bij de SPD, maar bij de CDU. In dit opzicht lijkt de SPD niet op de PvdA. Laatstgenoemde partij is, ondanks bedenkingen destijds van Wouter Bos, zwaar gaan leunen op de allochtone kiezer en dat zie je ook terug in het partijkader. Henk en Ingrid lijken ondertussen definitief afgehaakt. Er is in de SPD wel een streven om allochtonen meer ruimte te geven, maar dit plaatst de partij meteen voor een dilemma, want het is de vraag hoe dit zal vallen bij de weinig multicultureel ingestelde traditionele achterban. En als de SPD ook nog eens de roep om een strenger immigratiebeleid vanuit die achterban zou negeren om zo de allochtone kiezer te paaien en de concurrentie op links te pareren, dan zou Duitsland er een flinke groep zwevende kiezers bij kunnen krijgen.

De twee grote partijen weten duidelijk nog niet goed raad met de ontstane situatie. Maar de tijd dringt, want vroeg of laat zal ook in Duitsland een rechtspopulistische partij in het politieke landschap verschijnen. Analisten geven de nieuwe partij Die Freiheit van de afgeserveerde Berlijnse CDU-politicus René Stadtkewitz, vanwege diens veronderstelde geringe wervingskracht, weinig kans. Gelet op de electorale scores van soortgelijke partijen in andere Europese landen lijkt de kiesdrempel van 5 procent echter geen onoverkomelijke hindernis te te vormen voor zo’n partij. Het wachten is slechts op een aansprekende politicus om de kar te trekken. En alleen al de serieuze dreiging van het ontstaan van een rechtspopulistische partij, zal de grote partijen in Duitsland dwingen tot een koerswijziging in de richting van een strenger immigratiebeleid.