Hoe komen we van Schengen af?

Zonder controles aan de binnengrenzen blijft Europa een paradijs voor criminelen en illegale immigranten.

Op de site van Elsevier schreef Carla Joosten dit weekend:

Al geruime tijd is het binnen een groot deel van de Europese Unie inclusief enkele buurstaten verboden om controles uit te voeren op het internationale personenverkeer. Dit twijfelachtige genoegen danken we aan het Verdrag van Schengen (Luxemburg, 1985). Net zoals bij dat andere grote Europese project, de euro, is het onduidelijk welk probleem men ermee heeft willen oplossen. Wel is duidelijk dat door deze beide politieke initriatieven met een hoge symboolwaarde, enorme problemen zijn veroorzaakt.

Over de euro schrijven we hier al regelmatig, en daarom zal ik me in dit stukje beperken tot Schengen. Dat lelijke monument dat herinnert aan de sluiting van het Schengen-verdrag (zie foto) straalt het al uit: "hier kan niks goeds uit voortkomen". En ook zonder zo'n voorteken was er van begin af aan weinig fantasie voor nodig om in te zien dat Schengen een fiasco zou worden.

Wat ging er mis met Schengen? Het idee was dat als je de buitengrenzen maar goed bewaakt, dat je dan de controles aan de binnengrenzen kan afschaffen. Dit is natuurlijk een heel naïeve gedachte. Één blik op de kaart van de Middellandse Zee volstaat om in te zien dat die controle aan de buitengrenzen een extreem moeilijke opgave is.

Bovendien zijn vraagtekens te plaatsen bij de motivatie van de landen met een kwetsbare Europese buitengrens die deze controles moeten uitvoeren. Zolang het grootste deel van de illegale immigranten onbelemmerd kan doorreizen naar de welvarende verzorgingsstaten in Noord-Europa zal het deze grenslanden allemaal worst wezen. En de bijstand vanwege de EU door het agentschap Frontex stelt in de praktijk ook bitter weinig voor. Als het erop aankomt mogen die de boten met illegale landverhuizers niet tegenhouden en terugsturen. Deze organisatie is verworden tot een hulpdienst die de landverhuizers veilig aan land zet in de EU.

En zelfs al zouden de buitengrenzen wel goed worden bewaakt, dan houden we nog het probleem van de grensoverschrijdende criminaliteit binnen de EU. Buitenlandse dieven, rovers, ramkrakers zitten bij wijze van spreken alweer veilig thuis als de politie hier nog bezig is de aangiftes op te nemen.

Onlangs kwamen er kritische geluiden over Schengen uit Frankrijk. President Sarkozy slaat in het kader van zijn herverkiezingscampagna graag stevig taal uit over immigratie en vooral illegale immigratie. En dan valt aan kritiek op Schengen natuurlijk niet te ontkomen. Als het zo doorgaat wil Sarkozy het verdrag (eigenlijk: de verdragen) opzeggen of opschorten. Formeel zal dat wel niet kunnen, maar Frankrijk is natuurlijk niet zomaar een lidstaat. Het is nu de vraag of hier uitsluitend sprake is van verkiezingsretoriek, of dat we er na een eventuele herverkiezing van Sarkozy meer van zullen horen.

Hoopgevend is wel dat nu ook uit het brave Duitsland enig gemor over Schengen valt te vernemen. De Duitse minister van binnenlandse zaken Hans-Peter Friedrich (CSU) wil verdragswijzigingen. En hij legt zijn vinger trefzeker op de zere plek:

Voor de duidelijkheid: landen die hun verplichtigen niet nakomen bij de uitvoering van Schengen, daarbij moeten we vooral denken aan landen als Griekenland, Italië en Spanje. Hé, dat rijtje komt bekend voor.

Hoe komen we van Schengen af? Dat het in de leidende lidstaten Frankrijk en Duitsland nu begint te rommelen is in ieder geval een goed teken. Want bereidheid tot verandering daar is een noodzakelijke voorwaarde om van Schengen af te kunnen komen. Het wordt trouwens hoog tijd dat premier Rutte zich ook eens laat horen in deze kwestie. Beperking van de ongewenste immigratie - een prioriteit van dit kabinet - begint immers bij het aanpakken van Schengen.

Foto: Wikimedia Commons