Tien eeuwen lagen ze in de clinch, maar nu willen ze elkaar eindelijk weer ontmoeten: de Paus en de Patriarch van de Russisch Orthodoxe Kerk. Een hereniging met een citroenzure bijsmaak, als je het mij vraagt.
Groot nieuws gisteren:
Paus Franciscus vloog naar
Rusland-satellietstaat Cuba voor een ontmoeting met Kremlin-geloofsleider Patriarch Kirill. Een feest van verzoening?
Bepaal zelf maar..
Op de luchthaven van het Cubaanse Havana schudden paus Franciscus (herder van zo'n 1,25 miljard gelovigen) en de Russisch-orthodoxe patriarch Kirill (zo'n 100 miljoen gelovigen) elkaar de hand om vervolgens twee uur met elkaar te spreken. Kirill was al even op Cuba, Franciscus maakt er een tussenlanding. Na afloop van de ontmoeting vliegt hij door naar Mexico, waar hij de komende week een rondreis zal maken.
Aan de ontmoeting van paus en patriarch zijn decennia aan diplomatie voorafgegaan. Vooral aan rooms-katholieke zijde bestond al veel langer de wens om elkaar te ontmoeten. Aan Russische-orthodoxe zijde was de terughoudendheid groter. Het zijn de zeer beroerde en vaak gevaarlijke omstandigheden waarin christenen in het Midden-Oosten en delen van Afrika moeten leven die de twee kerkleiders uiteindelijk bij elkaar brachten.
Het affiche klinkt aanlokkelijk: na een schisma dat voor 1000 jaar z'n sporen achterliet, ontmoeten twee kerkvorsten elkaar weer in een sfeer van gemoedelijkheid. Oecumene is misschien een brug te ver, maar de twee heren zijn in ieder geval weer on speaking terms. Mooi toch?
Nou, dat valt wel mee. De Paus heeft zich hier gewoon laten gebruiken als pion in een machtsspel van Vladimir Poetin. Anders dan de
Katholieke kerk is de Russisch Orthodoxe Kerk geen onafhankelijk geloof, dat z'n eigen beslissingen kan maken in z'n eigen tijd. Neen. De Russische orthodoxen, met patriarch Kirill voorop, vormen min of meer de staatskerk van het post-communistische Rusland. Kirill en Poetin zijn twee handen op één buik, en beiden zijn ook absoluut niet te beroerd om de Kerk in te zetten als middel om Poetins persoonlijkheidscultus nog een impuls te geven, of om op asymmetrische wijze Rusland een voordeel te geven in de internationale diplomatiek. Kirill is net zozeer Poetins
creature als dat premier Medvedev dat is. Alle grote beslissingen lopen via het Kremlin, en in Rusland gebeurt er niets zonder dat
Je moest dus maar durven. Poetin hielp als KGB-agent met het vervolgen van christenen, maar als zogenaamd gedestaliniseerde president stuurt hij z'n christelijke handlanger naar Cuba onder het mom van diezelfde christenvervolging. Brutaal? Zeker. Gewetenloos? Absoluut.
Bij het Vaticaan zijn ze verder ook niet op hun achterhoofd gevallen, dus ik weet zeker dat deze bezwaren ook op tafel zijn geweest én besproken. Ze moeten besloten hebben dat aandacht vragen voor christenvervolging kennelijk voldoende aanleiding was om gewillig op te treden in een Russische poppenkast.
Maar laten we eerlijk zijn: uiteindelijk kopen vervolgde christenen in het Midden-Oosten of elders helemaal niets voor een ontmoeting tussen twee kerkvorsten. Ze raken daardoor hun ketenen niet kwijt, en ze krijgen daar ook geen godsdienstvrijheid mee. Wie er wel iets heeft aan een ontmoeting met de Paus is Vladimir Poetin. Die kan zichzelf nu (onterecht) op de borst slaan als hereniger van religies. De Paus heeft zich dus laten lenen voor ordinaire Russische misleidingsdiplomatie. Jammer, jammer, jammer. Eén miljard katholieken verdienen beter.
