Het gelijk van Bush & Blair

Het staat wel vast dat de oorlog in Irak historici nog decennia zal bezighouden. Vooral het diplomatieke voorspel zal een klassieker worden in de internationale betrekkingen. Wisten Bush en Blair nu wel of niet dat Saddam niet meer over massavernietigingswapens beschikte (die hij vroeger wel had en zelfs had ingezet)? Ik denk dat zij vooraf al twijfels hadden gekregen, maar de inval kon niet meer worden afgeblazen. Bij een Anglo-Amerikaanse terugtocht was de druk op Irak weggevallen en zou Saddam zijn wapenprogramma's zeker hebben hervat. Daarbij komt dat alleen door Irak werkelijk binnen te gaan met zekerheid kon worden vastgesteld wat Saddam in zijn schild voerde. Zelf heb ik nooit getwijfeld dat een westers ingrijpen tegen Saddam vroeg of laat zou plaatsvinden, massavernietigingswapens of niet. Liever niet, dat maakte een ingrijpen makkelijker en minder riskant. Dat bleek ook, want Saddam werd in drie weken tijd uit het zadel gelicht, militair gezien een fenomenale prestatie. Laten we dus blij zijn dat hij geen MVW's paraat had.

Nu Barack Obama de Amerikaanse troepen uit Irak heeft teruggetrokken, gaat het debat een nieuwe fase in. We zien nu al dat het geweld in Bagdad is opgelaaid, wat de suggestie dat al het geweld de schuld van de Amerikanen was ontkracht. Nog interessanter zijn de effecten op lange termijn. Heeft de invasie in Irak het pad geëffend voor de 'Arabische Lente'? Daarover staat vandaag een mooi stuk van Diederik van Hoogstraten in de Volkskrant. Voor menig voorstander van de invasie is die relatie zonneklaar, maar de hoofdrolspeler van toen, George W. Bush, heeft tot nu toe hoffelijk zijn mond gehouden en geen succes willen opeisen. Ik denk dat dat ook moeilijk zou zijn, want als Bush wederom over een mission accomplished zou beginnen, mobiliseert hij alle tegenstanders van weleer en brengt hij zijn opvolger die zijn eigen Iraklessen nog aan het leren is in een lastig parket. Bovendien staat nog niet vast wat die 'Arabische Lente' gaat opleveren, al denk ik wel dat de lentegeest niet meer terug in de fles is te krijgen en dat de Arabische massa's zelf mogen uitmaken wat die geest precies behelst. Waarschijnlijk niet iets dat ons westerlingen zal bevallen, maar de oude status-quo was sowieso schadelijk en onhoudbaar.

Wat we al wel hebben gezien is dat de pro-westerse dictators in Tunesië en Egypte heel wat makkelijker zijn gevallen dan de anti-westerse. Zonder NAVO-ingrijpen zat Moammar Kadhafi ongetwijfeld nog steeds in zijn tentencomplex in Tripoli. En waar zo'n ingrijpen van buiten uitblijft, zoals in Syrië, zien we het zittende regiem met alle middelen van zich afslaan. Als het zwakke regiem van de familie Assad al zo te keer gaat, hoeven we niet te twijfelen hoe het veel verder gedegenereerde en veel sterkere Ba'ath-bewind van de familie Hoessein in Bagdad en Tikrit zich zou hebben gedragen. Elke poging tot binnenlands verzet zou tot een bloedbad zonder weerga hebben geleid, wat overigens na de Golfoorlog in 1991 (toen Saddam wel op het punt stond kernwapens te krijgen) al afdoende is gedemonstreerd. Zijn bloeddorstige bewind was in de eigen machtssfeer voor minstens een miljoen doden verantwoordelijk, al laat de Iraq Body Count die het aantal burgerdoden van de Irak-oorlog op ongeveer 110.000 stelt achterwege wie de grootste killers waren. De suggestie is altijd Bush en Blair, die een 'illegale oorlog' startten die anders niet was gevoerd.

Ik denk juist dat Bush en Blair de regio een grote dienst hebben bewezen door Saddam uit de weg te ruimen. Stel je voor hoe de Arabische wereld er nu uit zou zijn als Saddam en zijn abjecte zonen er nog steeds zouden zitten? Zou Israël dan veilig zijn? Saoedi-Arabië en Koeweit? Hoe zou het met de Koerden in Noord-Irak zijn gesteld? Zouden de sji'ieten in Irak niet nog veel pro-Iraanser zijn als de Amerikanen de slachter van Bagdad in 2003 niet alsnog hadden verwijderd? En heeft de obstructie van Duitsland, Frankrijk en Rusland in de VN niet bijgedragen aan het foute idee bij Saddam dat Amerika en Groot-Brittannië zonder VN-mandaat nooit zouden durven ingrijpen? Het zijn allemaal vragen met een speculatief karakter waarop geen definitief antwoord te geven is. Maar dat geldt per definitie voor alle strategische vraagstukken en het zijn vragen die ook achteraf moeten worden gesteld. Al diegenen die in 2003 aan de zijlijn kritiek op de invasie uitoefenden weigeren dat, omdat zij zich door de naoorlogse puinhoop in Irak in hun totale gelijk zagen bevestigd. Maar juist die naoorlogse puinhoop in Irak liet zien tegen welke duistere krachten Bush en Blair, en met hen het Vrije Westen, moesten optornen. Obama mag zich gelukkig prijzen dat hij nu de man is die de Amerikaanse troepen uit dit wespennest naar huis heeft gehaald. Maar hij laat ook een vacuüm na en de geschiedenis leert dat de Amerikanen telkens weer naar het Golfgebied terugkeren als westerse belangen in het geding zijn. Ik denk dat de invasie in Irak slechts een hoofdstuk is in een veel groter en langer verhaal. Maar de oorlog in Irak moest, eenmaal aangegaan, wel worden gevoerd, en dat hebben Bush en Blair tegen de klippen op met verve gedaan.