Het CDA heeft een probleem

Onderstaand artikel is een gastbijdrage van Hannibal

Het CDA heeft een probleem. Verscheidene eigenlijk. Het leiderschap heeft men te lang in het vage gelaten, en dat is een van de zaken waarvoor men nu de rekening gaat betalen bij de Statenverkiezingen. Maar er is meer.
De linkervleugel van het CDA bleek bij bij het congres het afgelopen najaar ongeveer 30 % van het partijkader te omvatten. Dat is een stuk hoger dan het electoraat op dat moment werd geschat (maximaal 20%). Maar het is juist deze linkervleugel die de Statenverkiezingen lijkt aan te grijpen om zijn verzet te laten blijken. Door D66 of PvdA te stemmen kunnen deze kiezers hun verzet aardig vorm geven, met als toegevoegde bonus dat het verlies bij deze verkiezingen direct op het conto van de kabinetsdeelname kan worden geschreven.

Een heel gevaarlijke situatie. Het CDA kan zich eigenlijk niet veroorloven om op dit moment al te veel afstand te nemen van he kabinetsbeleid zonder zich volkomen ongeloofwaardig te maken. In feite voert dit namelijk voor een heel groot deel het CDA-programma uit. Bovendien gedraagt gedoogpartner PVV zich voorbeeldig, wat schoppen naar rechts er niet makkelijker op maakt. Het enige dat het CDA als offensief punt kan gebruiken is dat het kabinet zich, zoals door Maxime Verhagen voorspeld, beperkt tot keurige maatregelen. Het CDA is dus sterk in het defensief, en zal de grootste moeite hebben in de Senaat iets van 8-9 zetels te veroveren. Meer is echt niet reëel.

Er zijn nog meer problemen. De provincies zijn de ruggengraat van het CDA. Waar de PvdA zwaar leunt op haar machtspositie in de grote steden, daar moet het CDA het hebben van haar dominantie in de Provinciale Staten. De partij is in de eerste plaats gericht op kleinere gemeenten en het platteland, en controle van de ruimtelijke ordening (een heel belangrijke taak van de provincies) is voor haar essentieel. Ze dreigt die dominantie volledig te verliezen.

Doordat de linkse oppositie van de Statenverkiezingen een referendum over het kabinet maakt, is het ook waarschijnlijk dat hierdoor in de provincies minder afspiegelingscolleges zullen ontstaan. Een aantal zal ongetwijfeld voor het eerst sinds zeer lange tijd door rechtse coalities worden geregeerd. Na het laatste kabinet-Lubbers vond een vergelijkbaar proces plaats, maar zonder de links/rechts-kristallisatie. Het gevolg was dat de VVD de positie van belangrijkste aanspreekpunt voor lobbyclubs binnen de Provinciale Staten toen overnam. Na de Fortuyn-revolte heroverde het CDA onder Balkenende haar oude positie, maar de herinnering dat het CDA niet per se noodzakelijk is als kampioen zal niet verdwenen zijn. Dat lijkt nu opnieuw te zullen plaatsvinden.

De VVD zal in veel Provinciale Staten met afstand de grootste partij worden naar het zich laat aanzien. De PVV, de nieuwe machtsfactor, is wars van het faciliteren van lobbyclubs, en houdt ze over het algemeen op grote afstand. Daardoor ontstaat een situatie dat de VVD de hele kluwen van belangenbehartiging tamelijk goedkoop van het CDA zal gaan overnemen, wat voor het CDA levensbedreigend is. Dat besef lijkt nu ook bij de mastodonten binnen het CDA doorgedrongen te zijn, getuige het feit dat zij braaf helpen in de campagne. De ironische situatie, dat Lubbers nu campagne voert voor lijsttrekker Brinkman (voor de Senaat) is hier een mooi voorbeeld van.