Herkapitalisatie: een kortetermijnoplossing

De Europese leiders zijn afgelopen woensdag overeen gekomen enkele tientallen miljarden in de bankensector te pompen opdat ze een Grieks bankroet kunnen overleven.

Een dergelijke “herkapitalisatie” van de financiële sector was eerder voorgesteld door het IMF en de Verenigde Staten en wordt toegejuicht door landen wiens banken grootscheeps in Griekse staatsschuld hebben geïnvesteerd, met name Frankrijk. President Nicolas Sarkozy wilde daarom dat banken aansprak konden doen op noodhulp uit het EFSF dat vorig jaar werd omgezet om landen, niet bedrijven, te helpen wanneer ze in de financiële problemen komen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel voelde daar niet veel voor en wilde dat landen eerst en vooral hun nationale overheden om steun zouden vragen alvorens het Europese noodfonds in te schakelen.

Het lijkt er nu op dat Europa bereid is voor €30 miljard garant te staan maar hoe dat precies gefinancierd gaat worden is onduidelijk.

Wat wel duidelijk is, is dat de Griekse schuld te hoog is opgelopen – tot maar liefst 150 procent van het bruto binnenlands product. Daarop worden nu miljarden afgewaardeerd zodat de schuldenlast op 120 procent uitkomt. Nog altijd uitzonderlijk hoog (en wellicht te hoog) maar het geeft de Grieken enige ruimte om orde op zaken te stellen.

De herstructurering van de Griekse schuld kan echter voor onrust zorgen op de financiële markten. Ook als banken niet in de problemen komen zouden andere banken en private investeerders kunnen vrezen dat zij in geldnood geraken wat het interbancaire vertrouwen verder onder druk zet. De herkapitalisatie of garanties die Europa verschaft moeten voorkomen dat de aandelenkoersen verder kelderen.

Op de korte termijn gaat dat lukken maar over enkele weken zal de markt zich waarschijnlijk beginnen af te vragen of het wel zo’n goed idee is om nog eens miljarden euro’s in een financiële sector te pompen die al bolstaat van de schuld.

Banken lenen elkaar en bedrijven nog nauwelijks geld omdat het vertrouwen sedert de paniek van 2008, toen Lehman Brothers failliet ging, nog niet is hersteld.

De Amerikaanse en Europese centrale banken reageerden destijds door de rentestanden te verlagen en banken in staat te stellen goedkoop bij hen te lenen. De ECB was iets terughoudender dan de Federal Reserve dat al twee jaar lang miljarden dollars print om het Amerikaanse begrotingstekort te dichten. Frankfurt weigerde tot deze zomer Europees staatspapier op te kopen.

Beide centrale banken hebben echter private banken ondersteund in de hoop dat ze weer leningen en hypotheken gaan verstrekken aan bedrijven en particulieren. Dat is vooralsnog niet voldoende gebeurd omdat de banken zich er terdege bewust van zijn dat de markt nog altijd niet is hersteld.

Als er geen centrale banken waren geweest, of als zij in 2008 niet hadden ingegrepen, dan waren de excessen en ontwrichtingen van de voorgaande jaren uit het systeem gezuiverd en had geen bank nog langer in de veronderstelling kunnen leven dat zij “too big to fail” was. Prijzen die geen werkelijke vraag weergeven, zoals op de huizenmarkt, waar de overheid jarenlang banken en burgers had aangemoedigd om hypotheken af te sluiten ook al konden ze niet worden terugbetaald, zouden aanzienlijk gedaald zijn.

Faillissementen en deflatie, alsmede mogelijk enorme spaargeldverliezen, waren echter politiek onacceptabel. Dus worden banken nu kunstmatig in leven gehouden en zit de huizenmarkt in vele landen (en daarmee de bouw) grotendeels op slot. Huizeneigenaren zijn niet bereid hun verwachtingen bij te stellen en huizenkopers kunnen niet voldoende geld lenen om belachelijk hoge prijzen te betalen.

Banken herkapitaliseren die tegen beter weten in jarenlang waardeloos Grieks staatspapier opkochten is niet alleen verkeerd, het heeft geen nut. Als afwaarderingen ook verwacht worden voor de Portugese en wellicht Italiaanse en Spaanse schulden zullen investeerders zich realiseren dat hoeveel geld ook in het EFSF wordt gestopt, de noordelijke landen niet in staat zijn hen tot in het oneindige van verliezen af te schermen. Als de ECB ook nog eens euro’s gaat bijdrukken (wat het niet wil) weten investeerders dat het tijd is om de Europese obligatiemarkt vaarwel te zeggen. De rentes op staatsschuld van perifere landen zal binnen korte tijd enorm oplopen.

In landen als Griekenland en Italië is de politieke wil om structureel te hervormen in plaats van enkele miljarden in jaarlijkse uitgaven om te buigen nihil. Deze landen zijn failliet en kunnen alleen maar hopen dat Duitsland de stekker er niet uittrekt. Maar Duitsland is niet almachtig noch suïcidaal. Het kan niet half Europa redden zonder er zelf ten onder aan te gaan.

Er zijn landen en volkeren in Europa die niet zullen veranderen tenzij ze niet anders kunnen. Des te eerder ze daartoe gedwongen worden, des te beter want zolang het niet gebeurt blijven banken op hun geld zitten omdat ze niet weten elke banken de dags des oordeels zullen overleven en welke niet. Ondertussen worden bedrijfsinitiatieven niet gefinancierd en worden huizen niet verkocht. De herkapitalisatie van de banken is dus een korte termijn oplossing die het mogelijk maakt dat Europe nog maanden voortmoddert.

Foto: Wikicommons