'Gemeentelijke fusies leveren geen winst op'

Gemeenten worden niet goedkoper wanneer ze fuseren. Dat is opmerkelijk, maar betekent nog niet per se dat fusies altijd slecht zijn.

Hoogleraar economie van decentrale overheden Maarten Allers, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, legde gisteren in Reporter Radio uit dat het samenvoegen van gemeenten niet leidt tot meer efficiency. Het kabinet gelooft daar wel in en heeft zo'n 1 miljard euro op de Rijksbegroting bespaard door op de gemeenten te korten. Als het onderzoek van Allers juist blijkt, komt die bezuiniging in gevaar.

Ook leiden gemeentelijke herindelingen niet tot een betere dienstverlening. "We hebben er op verschillende manieren naar gekeken en geen enkel effect kunnen vinden," zei Allers.

Het kabinet denkt juist dat schaalvergroting tot kostenbesparingen kan leiden. Allers twijfelt daaraan. Gemeenten werken namelijk al op tal van manieren samen en besteden voorzieningen uit. Zo kan een bedrijf de afval ophalen in meerdere gemeenten. Dan is er al sprake van een grote schaal. Wanneer die gemeenten samengaan, levert dat geen winst meer op.

Wel wordt er na een fusie natuurlijk minder uitgegeven aan raadsleden en ambtenaren, maar dat levert weinig op en het geld wordt vervolgens niet in een verbetering van de gemeentelijke diensten gestoken. Misschien dat de gemeentelijke belastingen als gevolg van een fusie wat minder snel stijgen, maar dat is giswerk.

Moeten de fusies dan maar een halt worden toegeroepen? Niet per se. Kostenbesparing is namelijk maar een reden om gemeenten samen te voegen. Een andere reden is dat tal van taken binnenkort naar de gemeenten worden overgeheveld. Vanaf volgend jaar worden zij verantwoordelijk voor onder meer de jeugdzorg en de thuiszorg. In kleine gemeenten ontbeert het dikwijls aan de nodige middelen en kennis om die taken degelijk te kunnen uitvoeren. Er zijn gemeenten die samenwerken om de extra taken toch op zich te kunnen nemen. Dat schept echter een nieuwe overheidslaag tussen gemeenten en provincies en neemt de individuele gemeenteraden vaak de macht uit handen. Een fusie ligt dan voor de hand. Het levert misschien geen geld op, maar verbetert wel de aansturing en maakt de politieke verantwoordelijkheid duidelijk.

Een tweede reden is dat politieke partijen op lokaal niveau grote moeite hebben voldoende kandidaten te werven voor de gemeenteraad die ook nog een beetje verstand van zaken hebben. Als het aantal gemeenten wordt teruggedrongen, blijven de beste kandidaten over en zou het bestuur moeten verbeteren.