Gekrenkte gevoelens

Overheden hebben nogal eens de neiging om de burger de mond te snoeren, om “de gevoelens van anderen te sparen”. Dit is een ziekelijke vorm van paternalisme die niet past in een vrije samenleving.

Een illustratie: in de beslist niet vrije samenleving van Rusland werden onlangs drie leden van de recalcitrante band Pussy Riot veroordeeld voor het verstoren van een kerkdienst. Dit deden ze uit protest tegen de welhaast dictatoriale macht van Poetin en de grote invloed van de orthodoxe kerk. De straf? Twee jaar strafkamp. Nu kan men het optreden van de bandleden – dat overigens minder dan een minuut duurde – walgelijk vinden, maar twee jaar strafkamp? Doe even normaal, zeg.

Er zijn geen vernielingen aangericht, er is geen permanente schade. Natuurlijk is er sprake van verstoring van een openbare bijeenkomst, hetgeen in strijd is met het recht van alle mensen om zich in vrede te mogen verzamelen (in een kerk of anderzijds). Op de schending van dat recht mag best een boete staan – maar celstraf is absurd, en twee jaar al helemaal.

De enige reden waarom die straf zo hoog is, is dat het protest was gericht tegen de twee machten waar je in Rusland geen kritiek op mag uiten: Vladimir Poetin en de kerk. Als het een protest tegen, noem eens wat, “het kapitalisme” was geweest, en had plaatsgevonden in een druk winkelcentrum, dan waren ze ook met een boete weggekomen. Daar twijfel ik geen moment aan. En dat zou ook terecht zijn geweest.

Voorstanders van de hoge straf – ik heb met meerdere mensen discussies gevoerd over dit onderwerp – erkennen zelf óók dat het vooral het feit was dat het protest een kerkdienst verstoorde, dat tot een hoge straf leidde. En die hoge straf is volgens die mensen ook terecht, “want er zijn heel veel gevoelens gekrenkt met deze actie”.

Ja, en? Dat kan mij heel eerlijk gezegd aan de rug roesten. Er zijn ook dingen die mijn gevoelens krenken, en dan ga ik op niet lopen janken dat er mensen twee jaar strafkamp moeten krijgen. Het is heel simpel: het verstoren van die dienst levert geen objectiveerbare schade op, slechts subjectieve “krenking”. En subjectieve gevoelens horen niet in de wet. De wet hoort exclusief over objectieve zaken te gaan, niet over subjectieve zaken. De één is namelijk veel lichter geraakt dan de ander, en ook door andere dingen.

Als gekrenkte gevoelens echt een grond waren om iemand te bestraffen, dan hoorde Wilders ook in de cel. Dan hadden moslimfanatici die heel Denemarken wilden afbranden na “beledigende” prentjes van hun profeet dus gewoon gelijk. Nou, mooi niet! In een vrij land mag iedereen zeggen wat hij wil. De grens ligt bij leugenachtige lasterpraat en oproep tot geweld. Geen millimeter eerder.

Dus dat mensen gekrenkt zijn? Dat is gewoon niet relevant – of zou dat althans niet moeten zijn. Het recht om te spreken is ook het recht om te krenken. Betekent dit dat ik die actie van die band toejuich? Nee, helemaal niet. Maar het feit dat ze er twee jaar strafkamp voor krijgen toont heel helder aan dat er wel degelijk een tirannie is om kritiek op te hebben. Wellicht was hun vorm van kritiek helemaal de foute, maar er was duidelijk wel een reden voor.

Dit is geen pleidooi om alles maar toe te staan. De veroordelen van de bandleden heeft een golf van protest losgemaakt in Rusland, waarbij ook daden werden verricht die beslist niet door de beugel kunnen. Eén protesterende dame vond het nodig om een kruis - dat diende als monument voor oorlogsslachtoffers - met een kettingzaag te vernielen. Dat is duidelijk wel objectieve schade, en die misdaad moet ook zeker bestraft worden. Dat toont meteen het verschil aan: waar daadwerkelijke schade is, heeft de overheid een taak om de burgers daar tegen te beschermen en de daders te straffen. Waar enkel "gekrenkte gevoelens" zijn heeft de burger een taak om zich als volwassen mens te gedragen en een ander ook diens mening te gunnen - ook als hij die mening walgelijk en krenkend vindt.