Geen appeasement, wél Realpolitik

Nu er door de pro-Russische rebellen en de regering van Oekraïne is getekend voor een wapenstilstand die vrijdag 5 september om 18 uur ingaat, hoopt iedereen op een moment van rust in dit conflict dat al duizenden levens heeft geëist, waaronder   bijna 200 levens van niets vermoedende Nederlanders aan boord van vlucht MH17. 

Natuurlijk zou het nóg beter zijn als er nu langs diplomatieke weg een definitieve oplossing gevonden kan worden, waardoor de wapens voorgoed zullen zwijgen en er een einde komt aan dood en verderf in deze explosieve regio.

De wapenstilstand lijkt op de eerste plaats een goed moment voor reflectie. Hoe heeft het zo ver kunnen komen en hoe zijn de zaken zo uit de hand gelopen? In een lang artikel in de Post Online van afgelopen vrijdag, geeft Rusland-correspondent Wierd Duk een uitgebreid overzicht van de hele voorgeschiedenis inclusief de belangrijkste geopolitieke vertakkingen. In zijn stuk maakt Duk consequent onderscheid tussen het westerse perspectief en het Russische perspectief. Twee perspectieven die mijlenver uit elkaar liggen, waardoor de kans op ongelukken levensgroot is.

Nog steeds lijkt er een gerede kans te zijn dat – als het conflict onverhoopt weer op mocht laaien – dat de strijd nog verder uit de hand zal lopen door een internationalisering van de oorlog, iets waarmee we in Europa een hoop bittere ervaringen hebben opgedaan.  De meest bekende is wel de  honderd jaar geleden uitgebroken Eerste Wereldoorlog, die volgde op een betrekkelijk onbetekenende gebeurtenis (het doodschieten van aartshertog Franz-Ferdinand van Oostenrijk) waarna het conflict snel internationaliseerde, door een hele keten van internationale allianties en afspraken. Een geschiedenisles, die nu weer actueel lijkt te zijn.

Zelf ben ik steeds meer geneigd een soort middenpositie in te nemen tussen wat wel genoemd wordt “de Poetin-lovers” en de “oorlogshitsers”.  Natuurlijk is Oekraïne een soevereine staat waar de bevolking uiteindelijk zelf zal moeten bepalen welke allianties ze willen en welke niet. Maar wie het overzicht leest van de gebeurtenissen door Wierd Duk, kan niet aan de indruk ontkomen dat dit land jarenlang zwaar gemanipuleerd is door zowel een kleine elite van pro-westerse ideologen als door de groep van Rusland-getrouwen. Daarnaast spelen natuurlijk nationalisme (met soms duidelijk herkenbare fascistische tendensen) en eigenbelang een rol. Die fascistische tendensen zien we overigens zowel bij de etnische Oekraïners als bij de etnische Russen in Oekraïne.

Wat inmiddels wel duidelijk is, is dat voor Poetin en de zijnen een volledige EU en/of Nato status van Oekraïne niet acceptabel is en vroeg of laat zal leiden tot een oorlog, die in het slechtste geval het hele continent zal meeslepen.  Natuurlijk kan het Westen (in casu de EU en de USA) proberen om Poetin helemaal kapot te spelen met sancties, maar zoals Duk terecht stelt in zijn artikel, is het nog maar de vraag wat we dán zullen krijgen. Een onstabiel en verscheurd Rusland als kernmacht, is wel het laatste waar de wereld op zit te wachten. Laten we hopen dat de huidige generatie wereldleiders waaronder Obama, heeft geleerd van eerdere op naïviteit berustende interventies in het Midden-Oosten, die tot nu toe alleen maar dood en verderf, fragmentatie en zelfs de radicalisering van een complete regio hebben voortgebracht.

Natuurlijk is de militaire agressie van Poetin niet iets dat de wereld zo maar kan accepteren. Ik sta dan ook nog steeds achter het westerse beleid van (oplopende) sancties als drukmiddel tegen deze agressie. Dit beleid moet echter wel gestoeld zijn op een reële inschatting van wat wel en wat niet mogelijk is. De toch al tot megalomanie geneigde top van EU-bureaucraten in Brussel boezemt mij eerlijk gezegd weinig vertrouwen in. Het idee dat de EU onlangs om puur opportunistische redenen een lichtgewicht als de Italiaanse Federica Mogherini aanstelde als hoogste buitenland vertegenwoordiger, versterkt mijn scepsis in hoge mate mate. Het zal niet de eerste keer zijn dat ons continent in een bloedig conflict verzeilt door incompetentie en dilettantisme.

Vandaar mijn pleidooi voor het nuchtere verstand en voor Realpolitik, hetgeen niet verward mag worden met Appeasement. Er moeten wel degelijk grenzen gesteld worden aan de militaire agressie van Poetin, maar dat moet gekoppeld zijn aan een politieke oplossing voor Oekraïne die aanvaardbaar is voor alle partijen in het conflict. Een voorlopig neutrale status voor Oekraïne als bufferstaat die vrijhandel kan bedrijven met zowel de EU als Rusland, lijkt mij een interessante denkrichting.