Geachte president Barack Obama,

Welkom in Nederland. Laat ik eerst zeggen dat ik uw kolossale politieke instinct bewonder. Uw loopbaan is uitzonderlijk. U heeft in elke fase van uw politieke leven de juiste toon aangeslagen, de juiste keuze gemaakt, de perfecte retoriek laten klinken. Ik ben ervan overtuigd dat u uw overtuigingen, die u al op jonge leeftijd gevormd hebt, vooral in uw boeken voelbaar heeft gemaakt, en dat u, om het hoogste ambt in de wereld te kunnen vervullen, die overtuigingen bijna altijd heeft moeten verbergen.

Ik denk dat u een postmoderne neomarxist bent die volmaakt een voorzichtige links-van-het-midden liberaal kan nabootsen. Maar die bent u diep in uw hart niet. U bent de leerling van wie Saul Alinksy, de grondlegger van het moderne Amerikaanse neosocialisme die door u uitvoerig bestudeerd is, alleen maar heeft kunnen dromen. U kunt het niet toegeven, maar de historici zullen over u schrijven dat u de eerste socialistische president van Amerika bent geweest. Degene die daarin slaagt, moet over uitzonderlijke kwaliteiten beschikken.

Uw intense vriendschappen met mensen als Jeremiah Wright, Rashid Khalidi, Bill Ayers, was elke andere politicus fataal geworden, maar niets kon uw opmars stoppen – dat is briljant. U kon voor velen de figuur zijn die zij wensten te zien; u was zich al vroeg in uw leven van die kwaliteit bewust, en u won er het presidentschap mee. Maar u bent niet alleen maar een kameleon. U bent ook een overtuigde ideoloog die zich, gedwongen door het ambt, als pragmaticus moet gedragen. Dat is vervelend, en die verveling straalt u soms uit.

U wordt de afgelopen tijd vaak verweten dat u geen flauw idee heeft wat u aan het doen bent. De totstandkoming van de Affordable Care Act, ofwel Obamacare, heeft aan uw populariteit geknaagd, en uw Russische collega Vladimir Poetin speelt met u als een kat met een muis, beweren uw critici. Ik geloof daar niets van.

Fundamenteel

U beloofde bij uw aantreden Amerika fundamenteel te transformeren, en dat is wat u aan het doen bent. Om de technieken en tactieken van Alinksy optimaal te kunnen benutten heeft u in maatschappelijke zin een permanente staat van onrust nodig, en die weet u tot stand te brengen. Uw tegenstanders zijn niet zomaar tegenstanders, maar zijn altijd verwikkeld in een ’oorlog tegen de vrouw’, of ze zijn racisten of verwerpelijke rijke stinkerds.

U werkt met polariseringen, en als u dat niet doet, heeft u een legioen van medewerkers, georganiseerd in talloze actiecomités, klaar staan om die polariseringen uit te voeren. Onder uw presidentschap is de Amerikaanse Belastingdienst een middel geworden om uw tegenstanders te frustreren met verlammende vragenlijsten en controles. Elk middel is geoorloofd om de tegenstander te neutraliseren, zo leert Alinsky, en dat doet u ook.

U bent, meer nog dan al uw voorgangers bij elkaar, lid van de urbane linkse elite, en het traditionele Amerika van de ’fly-over’staten heeft u van zich vervreemd. Dat is alleen in electorale zin een probleem voor u aangezien u geen band heeft met de wapenminnende, religieuze cultuur van traditioneel America. Uw natuurlijke omgeving zijn de vriendenkringen van progressieve academici voor wie de twee ’original sins’ bij de geboorte van de USA nog steeds actueel zijn: de onderdrukking van de indianen en de slavernij.

De woede daarover is u door uw moeder en uw grootouders bijgebracht – het is onzinnig om die woede, die in uw jeugd zo vormend is geweest, te relativeren: u heeft er recht op, het is een edele woede. Maar het is ook een woede die uw blik op de uitzonderlijke kwaliteiten van uw land heeft verstoord.

U wilde Amerika transformeren omdat u zich verbonden voelt met de slachtoffers van de protestantse Europese kolonisten die zich de rijke velden van Noord-Amerika hebben toegeëigend. Als u om u heen kijkt (niet alleen in uw eigen land, maar ook elders in de wereld), ziet u imperialisme, kolonialisme, racisme.

Het valt niet te ontkennen dat uw ogen u niet misleiden. Desondanks had u uw belofte van 30 oktober 2008 – ’We are five days away from fundamentally transforming the United States of America’ – slechts als een van uw retorische maar zinledige momenten moeten beschouwen.

Amerika is net zozeer een idee als een echt land. U bent bezig elementen in Amerika van de Europese verzorgingsstaat in te voeren omdat u van mening bent dat daarmee de Amerikaanse samenleving in sociale zin rechtvaardiger wordt. Maar daarmee maakt u van Amerika ook een ’gewoon’ land – dat is de straf die u ’fundamentally transforming’ noemt.

Maar: de wereld kan niet zonder ’American exceptionalism’. De straf van de transformatie die u momenteel uitvoert, neemt de glans van ’Amerika-als-idee’ weg. U dient te beseffen dat wij, de wereld, het ijkpunt van Amerika nodig hebben. Terwijl u Amerika transformeert, neemt de chaos in de wereld toe. Met uw oude woede voedt u uw bewonderaars in uw eigen land en zoekt u doelbewust de polarisering op, en met diezelfde oude woede leidt u Amerika weg uit de wereld.

Amerika is een tragisch land omdat het zich alleen kan manifesteren met de soms brute krachten die het in zijn onrechtvaardige ontstaansgeschiedenis heeft ontwikkeld. Amerika kan niet anders dan een land zijn met een militaire traditie, met arrogante eigenzinnigheid en soms blinde overmoed. Wanneer die eigenschappen onderdrukt worden, krijg je een kopie van het huidige Europa, dat langzaam bezig is zichzelf op te heffen. Is uw woede zo groot dat u dat eigenlijk ook wenst voor Amerika?

Alternatief

Wij, de rest van de wereld, hebben geen alternatief. Uw Amerika is veroordeeld tot leiderschap – het alternatief is de duisternis van lichte of zware dictaturen zoals Rusland of China.

Ik wens u een mooi bezoek aan het Rijksmuseum toe, een tempel vol herinneringen aan het oude Nederland in zijn krachtigste imperialistische tijd, die kunstwerken van eeuwige schoonheid veroorzaakt heeft. Ja, de geschiedenis kent vele paradoxale bladzijden. Uw bewonderaar, Leon de Winter