Expert sloopt het RIVM over mondkapjes: 'Zorgen voor lagere kans besmetting en ernstig ziekteverloop'

Het RIVM blijft maar volhouden dat het dragen van mondkapjes vooralsnog niet wordt geadviseerd voor gewone burgers. Want, aldus het RIVM, dat zou "schijnveiligheid" opleveren. Mensen zouden grotere risico's nemen, niet meer aan social distancing doen, de handen niet goed wassen, en als gevolg daarvan zou het aantal zieken mogelijk toenemen.

Nou, op Twitter maakt expert Bert Slagter in twee draadjes -- één van een kleine week geleden en één van gisteren -- gehakt van die houding van het RIVM. "De hoeveelheid virus waarmee je in aanraking komt maakt uit," aldus Slagter op 13 april. "Het aantal virusdeeltjes dat je binnenkrijgt, de virale dosis, bepaalt (1) de kans dat je besmet raakt, en vermoedelijk ook (2) de ernst van het verloop van de ziekte."

"Lang niet iedereen die met het virus in aanraking komt wordt ziek. Vermoedelijk speelt daarom een groot deel van de blootstelling zich af in het convexe deel van de grafiek. Daar heeft een kleine reductie van de dosis een groot effect op de kans dat je besmet raakt," schrijft hij in een beetje later in de draad. "Ook de kans dat je ernstig ziek wordt is groter als de dosis groter is. Althans, dat is wetenschappelijk gezien voor dit virus nog een hypothese, maar men vermoedt dat een hoge 'viral dose' het afweersysteem op een achterstand laat beginnen," gaat hij verder.

Daarbij baseert hij zich onder meer hierop:

https://twitter.com/JamesTodaroMD/status/1241075699739504642

Ook viroloog Marion Koopmans zei daar al eerder over, "Het is aannemelijk dat er een relatie is tussen de dosis virusdeeltjes die je binnen krijgt en de reactie daarop. Dat je dus sneller en ernstiger ziek wordt als je meer virusdeeltjes tegelijk binnenkrijgt."

"Voor het exacte verband tussen dosis en besmetting en ziekteverloop moet meer onderzoek worden gedaan. Maar de sterke aanwijzingen voor een verband en convexiteit helpen bij het kiezen van slimme, asymmetrische maatregelen," stelt Slagter dan ook.

Daarbij zijn er twee belangrijke punten. "Ten eerste, een maatregel die niet waterdicht is, is alsnog zinvol. Denk aan niet-perfect je handen wassen. Meestal afstand houden. Handgemaakte mondkapjes. Die maatregelen tellen bij elkaar op omdat ze allemaal de dosis verkleinen."

"Ten tweede, alles wat de dosis beperkt is beter dan lineair zinvol. Als je de dosis met 30% reduceert, dan wordt de kans op besmetting misschien wel 50% of 70% kleiner. Merk op dat dit geen medische maar een wiskundige eigenschap is."

En dan komt het: "In het bijzonder voor mondmaskers geldt dat het effect nog veel groter is als meer mensen ze dragen. Zowel aan de zendende als ontvangende kant wordt de dosis gereduceerd. Als iedereen ze draagt, geldt dat voor elke interactie."

"Alle maatregelen die de dosis verlagen hebben zin," concludeerde Slagter op 13 april. "Handen wassen, bewegingssensoren, contactloos betalen, nog iets meer afstand houden, en misschien wel het meest de zelfgemaakte mondkapjes. Misschien is die laatste hierdoor wel de beste asymmetrische maatregel die er is!"

Vervolgens reageerde hij op 16 april op kritiek van het RIVM op het gebruik van mondkapjes, en dan met name over de "schijnveiligheid" die ze mogelijk zouden veroorzaken én "gebrek aan bewijs." "Schijnveiligheid, of 'risk compensation,' wordt al decennia bestudeerd," legt hij uit. "Bij autogordels, airbags en ABS vroeg men zich in de jaren '70 af of roekelozer rijden niet de voordelen ongedaan zou maken. Het antwoord is duidelijk: beslist niet."

"Het eerste-orde-effect is de toegenomen veiligheid, en die geldt altijd en voor iedereen. Het tweede-orde-effect is de toegenomen roekeloosheid, die geldt voor sommigen en soms. Voor het collectief geldt vrijwel altijd: eerste orde > tweede orde."

Met andere woorden, "vrijwel altijd" geldt voor het collectief dat de toegenomen veiligheid (aanzienlijk) groter is dan de toegenomen roekeloosheid.

En nee, dat geldt niet alleen voor autoriemen, maar ook voor het dragen van een motorhelm, kogelwereld vest, condoom, parachute, slot op je deur, zekeringen, rookmelder, zelfverdedigingscursus én je handen wassen, aldus Slagter.

"Mondkapjes zorgen voor lagere dosis, en een meer-dan-lineair lagere kans op besmetting en ernstig ziekteverloop. Het systeem profiteert extra omdat zender en ontvanger beide filteren, en dat bij elk contactmoment," herhaalt hij vervolgens zijn eerdere tweets over mondkapjes. Ja, "een slecht voorgelicht of onverstandig individu loopt misschien iets meer risico," geeft Slagter toe. "Maar de meeste mensen lopen minder risico, en het systeem zeker. Het is misschien wel de beste asymmetrische maatregel die er is!"

Wat "er is toch helemaal geen bewijs!" betreft heeft Slagter ook een antwoord paraat. "Er zijn drie mogelijkheden: (1) er is geen bewijs, (2) er is bewijs dat het werkt, (3) er is bewijs dat het niet werkt. Het is een redeneerfout om 'geen bewijs' te verwarren met 'bewijs dat het niet werkt'." In dat opzicht faalt het RIVM, aldus Slagter. "Het RIVM verwart structureel 'afwezigheid van bewijs' met 'bewijs van afwezigheid' van effect of kwaad. Eerder was het virus niet overdraagbaar, kwam niet in Nederland, niet besmettelijk zonder symptomen. Nu zijn (zelfgemaakte) mondkapjes niet effectief. Intellectuele armoede."

Hoe het RIVM hier wel mee om zou moeten gaan? "Je kunt 'gebrek aan bewijs' zien als 'gebrek aan kennis'. We weten het niet precies, en dus moeten we de aanname doen die het minste risico heeft op catastrofe."

En trouwens, stelt hij vervolgens, "er is natuurlijk best bewijs. Historisch, anekdotisch en wetenschappelijk. Niet voor niets nemen steeds meer landen mondkapjes op in hun maatregelen-mix. Ik laat dat bewust liggen. Ik hoop slechts 'schijnveiligheid' en 'geen bewijs' als zwakke argumenten te ontmaskeren."

Nou, dat is gelukt.

Oh, en wat wetenschappelijk onderzoek betreft dat impliceert dat mondmaskers wél nut hebben, ja dat is er inderdaad. Zie bijvoorbeeld dit verhaal door Reuters. En dit verhaal op BigThink.com. "The experiments involving 246 people showed that the transmission of the coronavirus and other respiratory infections studied (including influenza and rhinovirus) can be slowed by surgical face masks. In the study, the researchers detected coronavirus in 30 percent of the respiratory droplets and 40 percent of the aerosols in the exhalation samples without face masks, but no virus in the droplets or aerosols collected from participants wearing face masks," aldus die laatste website.

Maar goed, daar wilde Slagter niet eens al te veel op ingaan, natuurlijk; het ging hem er vooral om, om duidelijk te maken dat de logica -- de redenering -- van het RIVM aan alle kanten rammelt.

Daar is hij zonder meer in geslaagd.