Europese volken laten spreken over elkaar: geen goed idee

Volgens René van Rijckevorsel van Elsevier moet Brussel zich niet met het Polenmeldpunt van de PVV bemoeien. Een wereldvreemd standpunt, niet alleen omdat Brussel dat duidelijk wel doet en de feiten een andere taal spreken (inderdaad: eurospeak), maar omdat Europa er juist voor dit soort dingen is. De Europese Idee draait bij uitstek om het overwinnen van historische tegenstellingen, en de oude spoken van nationalisme, racisme en vreemdelingenhaat horen daar nadrukkelijk bij. Geen wonder dus dat ook het Europees parlement hier graag een nummer van maakt. In die zin helpen populisten als Wilders en het brave gezelschap in Straatsburg elkaar de winter door. En laten we eerlijk zijn: het PVV-meldpunt is gewoon het spiegelbeeld van monitoren als SOS Racisme en alle anti-discriminatiemeldpunten uit de jaren tachtig en negentig. Eerst hadden we de Joke Kniesmeyers, nu Geert Wilders en consorten.

We hebben hier met politieke nummers te maken, van alle zijden. Wilders klaagt over 'selectieve verontwaardiging' omdat je geen enkel misbaar hoorde toen een PvdA-wethouder in Den Haag als eerste begon te klagen over de toestroom van Polen, Roemenen en Bulgaren in zijn stad. Ondertussen weet Geert als de beste dat verontwaardiging in de politiek altijd selectief is. Geert zegt eigenlijk 'ik discrimineer niet, want ik ben tegen alle (kansarme) vreemdelingen.' En meteen gaan in Europa weer alle alarmbellen af. Omgekeerd grijpen ook de gevestigde media dit thema aan om de PVV in de beklaagdenbank te zetten, waar het Wilders toch al zo goed bevalt. NRC Handelsblad stond gisteravond vol met klaagzangen van diplomaten in Brussel en europarlementariërs die zich zorgen maken over de positie van Nederland, dat zich in Europa 'isoleert' en de eigen belangen in gevaar zou brengen. Onze diplomaten kunnen daar niet uitleggen dat de PVV niet in de Nederlandse regering zit (wat ze natuurlijk wel heel goed kunnen: het is alleen niet te begrijpen voor wie het niet wil begrijpen). NRC Handelsblad opende op de voorpagina zelfs met een open brief van alle Oost-Europese ambassadeurs in Nederland die zich zorgen maken over het door de PVV geschapen klimaat tegen vreemdelingen. Dat is mooi ingestoken en adembenemend hypocriet. Wel eens een Oost-Duitser over Polen gehoord? Een Hongaar over Roemenen? Roemenen en Bulgaren over Roma en Albanezen? Nee, als het over vreemdelingenhaat gaat, hebben we hier geen lesje uit Polen of de Baltische staten nodig, en zo'n open brief past dan ook weer precies in het straatje van de PVV. Daarom hadden de ambassadeurs in deze beter hun mond kunnen houden en naar hun eigen landen kunnen kijken.

Wat niet wegneemt dat de beschaafde en minder beschaafde Europese volken volop denigrerend over elkaar spreken, een vraagstuk dat erger wordt naarmate je verder Zuidoost-Europa binnendringt. Je zou hier letterlijk van balkanisering kunnen spreken en Europa is opgericht met het idee dat nu juist te overwinnen. Dat besef begint inderdaad bij de elites. Voor 'Serajewo 1914' hoopte men dat de Europese vorstenhuizen die allemaal bloedbanden hadden met elkaar die supranationale taak zouden verrichten. Maar vanaf de Grote Oktoberrevolutie in Rusland in 1917 werden die op een paar gelukkige uitzonderingen na allemaal uitgemoord, tot het tij met de door generaal Franco aangewezen nieuwe verlichte Spaanse koning in 1976 begon te keren. En als je de volken laat spreken, wat toch moet vanwege de democratische pretenties die Europa ook zegt uit te dragen, loop je weer het grote risico dat de volken gaan kwaadspreken over elkaar. Zie het Polenmeldpunt van de PVV, wat nog maar een heel gematigd ding (een website) is. In werkelijkheid is vreemdelingenhaat allerminst iets virtueels, maar iets dat onder de oppervlakte altijd virulent aanwezig is. Het ligt dan ook voor de hand dat ze in Brussel en Straatsburg aan zo'n Haiderclub als de PVV - afkomstig uit wat ooit als een Europees voorbeeldland werd gezien - aanstoot nemen. Als ze dat daar niet doen, waar dan wel? We leven, of we dat nu willen of niet, in een Europa met open grenzen, en wie daarin slapende honden wakker maakt, moet niet verbaasd doen als er wordt teruggeblaft. Dat geldt voor alle partijen, politiek correcte en politiek incorrecte.

Wat mij op het laatste punt brengt: een mogelijk referendum over de toetreding van Turkije. Dat lijkt nu heel ver weg, omdat de Turken zelf kopschuw van de EU geworden zijn, en de regeringen in Duitsland en Frankrijk een Turks lidmaatschap kunnen missen als kiespijn. Maar dat is een momentopname. De Turkse lidmaatschapsaanvraag is van 1987 (de associatie met Europa dateert al van 1963), en de ervaring leert dat deze kwestie altijd weer terugkomt. Dan zullen we ook weer de roep om een referendum gaan horen. Mijns inziens toont de huidige 'Polenkwestie', waarbij het Nederlandse volk op websiteniveau mag oordelen over de overlast die het van andere volken krijgt, dat zo'n referendum over een Turks lidmaatschap domweg niet kan. Dat wil zeggen: wel in Turkije, want de Turken moeten zelf een kans krijgen zich daarover uit te spreken, maar niet 'bij ons' in Europa, waar kiezers van Zweden tot Griekenland dan hun oordeel moeten vellen over een ander volk, te weten Turken. Niet alleen staat de uitslag dan al vast, maar zo'n referendum haalt ook precies die geesten uit de fles die er beter in kunnen blijven.

Ben ik hier ondemocratisch of paternalistisch? Ondemocratisch niet, want de democratie blijft iets voor op het nationaal niveau, en daarin past niet dat volken over elkaar gaan oordelen en zich op het buikspreekniveau van de gewone man met elkaar gaan zitten bemoeien. Maar bevoogdend en elitair is het wel, dus laat ik het toelichten. Europa kan niet zonder (verbindende) elites, die dan wel moeten weten hoe verraderlijk en riskant hun taak is. Dat besef lijken ze eufemistisch gezegd weleens te missen. Tegelijk moeten de volken in Europa, die hun identiteit ontlenen aan het zich afzetten tegen elkaar, hun plaats weten, want als zij dat niet doen - zoals in 1917 en in de revolutionaire en revanchistische decennia daarna - is het hommeles. Scherper kan ik het niet zeggen. Denk niet te snel dat we de oude spoken in Europa achter ons hebben en dat wij moderne verlichte burgers elkaar niet meer te lijf gaan. Dat dachten ze in 1914 ook. Dat keurige burgers ook minder net en zelfs ronduit gewelddadig en xenofoob kunnen zijn, ook in tijden van telefoon, (snelle) trein, auto, televisie, internet en smartphone, ontdekten ze honderd jaar geleden pas toen het te laat was. In die zin zullen we politiek correct zijn - of niet zijn.