Europese Hof van Justitie inzake bail in: ‘Anything Goes!’

Gisteren was de uitspraak van het Europese Hof van Justitie, de EU opperrechter, inzake de bail in van vijf Slowaakse banken uit 2013. In het kader van de herkapitalisatie van die banken door de Slowaakse overheid werden toen ook de obligatiehouders voor 600 miljoen euro aangeslagen door de Slowaakse centrale bank, conform de nieuwe afspraken in Europees verband om bij bankenreddingen niet de belastingbetaler daarvoor te laten opdraaien.

De obligatiehouders van de bank maakten echter bezwaar en vroegen het Europese Hof om een ruling. Die kwam er dinsdag en de uitspraak luidde: ‘de regels zijn goed toegepast, u – belegger -hebt pech.’

Deze uitspraak is van belang, omdat ook Italië kampt met een zeer zwakke bankensector. De Italiaanse premier Matteo Renzi wil echter niet dat de obligatie- en depositohouders van zijn bankensector opdraaien volgens de nieuwe bail in regels, maar hij wil de banken helpen met staatssteun. Met belastinggeld dus. Dat is weliswaar tegen de nieuwe Europese afspraken, maar Renzi vreest anders een volksopstand onder zijn electoraat. Veel Italianen hebben immers een groot deel van hun spaar- en pensioengeld zitten in bankaandelen en bankobligaties.

Vandaar dat Rome met grote belangstelling uitkeek naar de uitspraak van het Europese Hof. De uitspraak lijkt weliswaar in het nadeel van Renzi uit te pakken, maar daar hebben de opperrechters iets op gevonden. De bail in van de Slowaakse bank was rechtmatig, maar de regels hoeven niet automatisch te worden toegepast, aldus het Hof. Als de Europese Commissie (EC) van oordeel is dat een bail in de financiële stabiliteit van het land in gevaar brengt, dan kan zij besluiten om clementie te verlenen aan het betreffende land. Het Hof oordeelde:

Met andere woorden: deze vorm van burden-sharing is geen absolute voorwaarde voor het verlenen van staatssteun aan een geplaagde bankensector van een lidstaat. Dus toch goed nieuws voor Renzi, die met deze uitspraak in de hand naar de EC kan gaan om deze ervan te overtuigen dat een bail in het gehele Italiaanse financiële stelsel in gevaar zal brengen en dat staatssteun de enige manier is om dat te voorkomen.

Natuurlijk zullen partijen – Italië respectievelijk Brussel – willen doen voorkomen dat de toestemming pas gegeven wordt na zware onderhandelingen, maar dat het echt niet anders kan. Het risico op verlies van geloofwaardigheid weegt niet op tegen het risico dat de eurozone uiteen valt of de euro valt. Het belang van Brussel is simpelweg te groot.

Op 29 juli komt de Europese Centrale Bank (ECB) met de uitkomst van de stresstesten van de Europese banken, ook de Italiaanse. De Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble heeft steeds gezegd dat gewacht moet worden met een besluit over eventuele staatssteun voor de Italiaanse banken totdat de uitkomst van deze ECB-stresstesten bekend is, maar Italiaanse beleggers willen daar niet op wachten en eisen een oplossing vóór die tijd.

Mochten de Italianen inderdaad aan het langste eind trekken, dan heeft Italië zich vooralsnog uit een penibele situatie weten te redden. Vooralsnog, want de beoogde 40 miljard euro staatsteun wordt bij lange na niet voldoende geacht om de enorme hoeveelheid slechte leningen te compenseren. Die zijn met 360 miljard torenhoog. Het zit er dus dik in dat Italië binnen afzienbare termijn zal aankloppen in Brussel voor méér. In welke vorm die steun gaat komen – gedacht wordt aan garantstellingen vanuit het permanente Europese noodfonds ESM – is nog onzeker. Het ESM zelf bracht afgelopen week nog een studie naar buiten waaruit blijkt dat haar steun de Sloveense bankensector had geholpen. Als er inderdaad ESM-funding wordt aangewend voor het redden van de Italiaanse bankensector, dan wordt de rekening via een omweg toch nog neergelegd bij de Europese belastingbetaler.

Op die manier worden dan niet alleen de kiezers van Renzi uit de wind gehouden, maar ook de grote spelers in de financiële wereld. Immers, de belangrijkste aandeelhouders van bijvoorbeeld de oudste bank van Italië (met de grootste problemen), de Banca Monti dei Paschi, zijn hedgefunds als Black Rock en verzekeringsmaatschappijen als Axa en Prudential.

Alle mooie woorden van de EC over het beschermen van Europese belastingbetalers tegen het wanbeleid bij banken ten spijt, betekent de uitspraak van het Hof in feite dat de bal bij de Commissie ligt. Met andere woorden: anything goes.

Jean Wanningen is afkomstig uit het bedrijfsleven, thans auteur bij Follow The Money en onafhankelijk EU-researcher. Volg hem op Twitter: @trias_politica.