Egypte, drie jaar na de revolutie

Het is morgen, 25 januari, precies drie jaar geleden dat men in Egypte begon met grote en massale protesten. Uiteindelijk trad Mubarak af. Sindsdien zit Egypte in een chaotische achtbaan. Deel 1 van een terugblik.

We schrijven 25 januari 2011. Het is in Egypte al enkele weken onrustig. De Kopten zijn boos op de overheid. Bij aanslagen rondom oud en nieuw, vlak voor het Koptische kerstfeest, vallen verschillende doden. Volgens de Kopten werden zij niet goed beschermd door politie en leger. Er breken kleine relletjes uit. Maar niet alleen de Kopten zijn ontevreden. Veel Egyptenaren zijn het spuugzat. Vanaf 17 januari komt die onvrede een stroomversnelling. Op deze dag steekt de eerste Egyptenaar zich in brand. En bijzondere protestdaad die veel losmaakt in Egypte. In minder dan een week tijd vinden er zo'n twaalf zelfverbrandingen plaats. In Tunesië begon de revolutie met een zelfverbranding, ook in Egypte steken zij de lont in het kruitvat.

Er leeft een enorme woede bij veel Egyptenaren. Die heeft onderhuids lang gewoekerd en komt 25 januari voor het eerst naar het oppervlak. Door verschillende groeperingen wordt deze dag uitgeroepen tot 'De dag van de woede'. Niemand weet hoe het wel moet met Egypte, maar het moet anders, dat is zeker. Op 25 januari demonstreren door het hele land tienduizenden betogers. De politie probeert met geweld de demonstranten uiteen te slaan. Toch bereikt men het Tahrirplein. Dit plein zal de rest van de revolutie het centrum worden van de demonstraties.

Vrijdaggebed
Als op 27 januari de moslimbroederschap zich aansluit bij de protesten gaat het snel. 28 januari, een vrijdag, wordt omgedoopt tot 'De algemene dag van de woede'. Na het vrijdaggebed gaat men in grote getale de straten op. De protesten blijven groeien. Als Mubarak op 1 februari iets tegemoet probeert te komen aan de demonstranten, ruikt men bloed. Al snel zijn miljoenen op de been. Agenten die zich voordoen als supporters van Mubarak raken slaags met de demonstranten. De boze menigte houdt echter stand. Op 11 februari valt het doek voor Mubarak. De krachten die zich tegen hem samenspannen zijn te sterk geworden. Op het Tahrirplein wordt feest gevierd. De revolutie is nog maar enkele weken oud en heeft nu al haar hoogtepunt bereikt.

Na 11 februari is het nog lang niet over. Sindsdien zijn veel illusies in scherven uiteen gespat. Het leger heeft het de weken na het opstappen van Mubarak (tijdelijk?) voor het zeggen in Egypte. Men weigert echter de noodtoestand op te heffen. De irritaties groeien weer. Er wordt nog steeds in Egypte gedemonstreerd, al is de schaal wel flink afgenomen.

Verkiezingen
De maanden daarna blijft het veenbrandje smeulen. Volgens de betogers schiet het leger niet echt op met democratische hervormingen. Ook gaat de berechting van Mubarak en medeverantwoordelijken veel te langzaam. Toch lijkt het leger tegemoet te komen aan de demonstranten. Zo worden er data vastgesteld voor de nieuwe verkiezingen. De Egyptische bevolking begint echter al uit elkaar te groeien. Er was al sprake van een kloof, maar het geweld van (radicale) moslims tegen christenen laat die kloof alleen maar toenemen.

De moslimbroederschap profiteert. Lang zijn zij verboden onder Mubarak. De organisatie is ondergronds echter altijd springlevend gebleven en kent een redelijk goede organisatiestructuur. Bij verkiezingen weet de partij dan ook te winnen. Het absolute hoogtepunt bereikt de moslimbroederschap op 17 juni 2012, ruim een jaar na de start van de revolutie. Morsi, nauw verbonden aan de moslimbroederschap, wint en komt meteen in opstand tegen het leger. Het leger wil namelijk zijn macht inperken. Morsi vervangt dan ook de hele legertop. Opgeruimd staat netjes.

Bergafwaarts
Ondertussen gaat het in Egypte bergafwaarts. De bevolkingsgroepen blijven uit elkaar groeien. Niet alleen de kloof tussen moslims en christenen is groter geworden, ook de kloof tussen de seculieren en de moslimbroederschap is gegroeid. Economisch gaat het heel erg slecht. Morsi kan deze trend niet keren. Ook trekt de president steeds meer macht naar zich toe. Van democratische hervormingen komt zo helemaal niets. Sjiieten en christenen in Egypte voelen zich steeds meer tweederangsburgers. Precies twee jaar na de revolutie, op 24 en 25 januari 2013, vandaag dus precies een jaar geleden, staat het Tahrirplein voor de zoveelste keer vol. Ditmaal is Morsi de gebeten hond.

Egypte staat er begin 2013 bijzonder slecht voor.

U kunt mij volgen op Twitter onder de naam @MeijerHerman. Kijkt u ook eens op mijn site.

Morgen deel 2; Een terugblik op het afgelopen jaar en een analyse van het Egypte anno nu. Is er wel iets veranderd in die drie jaar?