Een democratisch moment

Op 1 juni 2005 sprak 61,5% van de Nederlandse burgers zich uit tégen de Europese Grondwet bij een referendum. Later zijn veel zaken die in die grondwet stonden, via de achterdeur van het Verdrag van Lissabon (2007) alsnog doorgedrukt, zonder de burgers te raadplegen.

Het Verdrag van Lissabon is op 1 december 2009 in werking getreden. Hoewel we dit verdrag kunnen zien als het voorlopige sluitstuk van een strategie om steeds meer bevoegdheden over te dragen van de natiestaten naar de EU in Brussel, is er in formele zin nog steeds geen sprake van een federale Europese staat, een soort Verenigde Staten van Europa. Dat het ooit zo ver zal komen, is de natte droom van onze ALDE-vrienden Pechtold en Verhofstadt.

Los van het ingewikkelde en voor gewone burgers nauwelijks meer te bevatten politieke en bestuurlijke gekrakeel in Brussel en Straatsburg, is het vooral de werking van de one-size-fits-all euro die dwingt tot de vorming van een federaal Europa, al proberen politici dat woordje te vermijden. Dat was ook de bedoeling van de euro in de huidige vorm: het paard van Troje.

De facto zien we dan ook dat de euro inmiddels al heeft geleid tot een begrotingsunie, een transferunie en een bankenunie. Draghi c.s. zijn ook bezig met een kapitaalmarktunie, wat vermoedelijk inhoudt dat de eurobonds niet meer ver weg zijn.

Je kunt Draghi veel verwijten maken, maar niet dat hij van zijn hart een moordkuil maakt. In een interview in juni 2014 met DFT-journalist Martin Visser stelde de Italiaanse ECB-president ronduit dat er nog véél meer macht naar Brussel moet, als het aan hem ligt. Het gaat niet alleen om begrotingsafspraken; ook over zaken als de arbeidsmarkt, het concurrentievermogen of de bureaucratie, worden als het aan Draghi ligt voortaan in Brussel besloten. Vanuit de logica van de one-size-fits-all euro geredeneerd heeft Draghi volkomen gelijk, want langs democratische weg zullen de 18 eurozone landen nooit in het zelfde tempo hervormen. En ook als ze dat wél zouden doen, is nog niet aan de voorwaarden van een OCA voldaan.

Natuurlijk kwamen er uit ons nationale parlement allerlei afkeurende geluiden over die uitspraken van Draghi, maar voor zover die geluiden kwamen van de gevestigde partijen, beschouw ik ze als niet meer dan rituele schijnbewegingen om de kiezer te misleiden. Behoorlijk hypocriet, want de heren en dames politici weten heel goed dat de one-size-fits-all euro dwingend leidt tot een centraal Europees gezag, maar dat cruciale punt weigeren ze simpelweg ter discussie te stellen, net als het gros van ons journaille en economengilde. Een redelijk alternatief als The Matheo Solution, wordt zelfs min of meer doodgezwegen.

Zo worden we als gevolg van de eenheidseuro meegesleurd naar een federaal Europa, misschien niet in formele zin, maar wel in de praktijk. Dit zonder de democratische legitimiteit die de Verenigde Staten van Amerika tenminste nog hebben, met een direct gekozen president. Het slechtste van twee werelden dus, met grote consequenties voor de democratie en de welvaart van Nederland.

Econoom Bruno de Haas stelde onlangs in dit interview in het Financieel Dagblad dat sluipenderwijs maar liefst 70% van ons nationaal inkomen verloren zal gaan om de eenheidseuro te redden.

Of je nu voor of tegen Europese integratie bent, iedere rechtgeaarde democraat zal met mij van mening zijn dat beslissingen met een dergelijke reikwijdte niet genomen mogen worden over de hoofden van de bevolking heen.

Persoonlijk ben ik geen voorstander van het constant voorleggen van allerlei complexe economische of bestuurlijke onderwerpen aan de bevolking via referenda, omdat dit zou kunnen leiden tot een instabiele staat, waarin de waan van de dag belangrijker is dan inhoudelijke argumenten, die gebaseerd zijn op kennis en inzicht. Zie ook mijn eerdere DDS-column: Is directe democratie de panacee voor alle kwalen?

Echter, gezien de ontwikkelingen waarmee we nu geconfronteerd worden, waarbij essentiële bevoegdheden die horen bij de soevereine staat en de nationale democratie uitgehold en verkwanseld worden ten faveure van de Brusselse bureaucratie en een Europese eenheidsmunt, die mogelijk 70% van ons nationaal inkomen zal kosten, zeg ik: zo kan het niet langer.

Net als in het Verenigd Koninkrijk, zou er ook in Nederland een referendum moeten komen over de EU. Noem het maar een democratisch moment, waarin we besluiten of we het soevereine Nederland al dan niet opheffen, want doorgaan met déze EU en déze euro komt daar wel op neer. Het Burgercomité EU zet zich in voor zo’n referendum.