Duitsland drijft Nederland in de armen van Rusland

De NOS bericht dat Gazprom aan steeds meer Nederlandse bedrijven stroom en gas levert. Nederlandse concurrenten als Eneco, Essent, wat onderdeel is van het Duitse RWE, en Nuon kunnen de Russische concurrentie maar moeilijk bijbenen. Binnen vijf jaar wil Gazprom 15 procent van de zakelijke markt in handen hebben.

PwC voorspelt dat het aantal fusies en overnames in energieland in dezelfde periode zal toenemen. "De Europese energiesector staat zwaar onder druk" zegt Jeroen van Hoof, voorzitter van de Europese Energiegroep van het adviesbureau. Het gebrek aan economische groei is maar een reden. De schaliegasrevolutie in de Verenigde Staten is een tweede. In Europa is gas maar liefst drie keer zo duur als in Amerika. Zo mogelijk een groter probleem is echter de overvloed aan 'groene' stroom uit Duitsland.

Collega Hans Labohm schrijft daar voor De Dagelijkse Standaard regelmatig over. Het probleem in een notendop: De Duitse wet geeft elektriciteit die door windmolens en zonnepanelen wordt opgewekt voorrang op het energienet. Wind- en zonne-energie is echter onbetrouwbaar. Wanneer het hard waait of de zon schijnt, draait bijna heel Duitsland eventjes op groene stroom. Vervolgens moeten de kolen- en gascentrales weer worden opgestart om voldoende elektriciteit te kunnen leveren. Bedrijven worden, op kosten van de belastingbetaler, gecompenseerd wanneer zij tijdelijk de productie moeten stilleggen uit angst voor black-outs die het gevolg zijn van deze stroomschommelingen. De consument in Duitsland betaalt ook nog eens meer voor zijn stroom dan waar dan ook in Europa en de uitstoot neemt alleen maar toe, omdat nieuwe kolencentrales moeten worden gebouwd om zeker te zijn dat er altijd genoeg stroom is.

Dan zijn Duitse energiebedrijven ook nog eens gedwongen al hun kerncentrales te sluiten, waardoor langetermijninvesteringen plots waardeloos zijn geworden. E.ON en RWE, de twee grootste bedrijven, rekenen die kosten vanzelfsprekend door aan hun klanten.

Dat treft ook Nederland, omdat ons energienet is aangesloten op dat van Duitsland. Op dagen dat de Duitsers veel groene stroom opwekken, dumpen ze de overtollige elektriciteit op het Nederlandse net. Dat is leuk voor de Nederlandse consument, die 'gratis' stroom krijgt (in werkelijkheid is de stroom natuurlijk al betaald door de Duitse belastingbetaler), maar minder gunstig voor Nederlandse energiebedrijven die hun kolen- en gascentrales dan tijdelijk moeten stilleggen.

Toch wil netbeheerder TenneT de stroomverbindingen met Duitsland verder uitbreiden. Mel Kroon, de baas van TenneT, is zeer helder over de gevolgen. "In feite importeren wij hier in Nederland het Duitse nationale energiebeleid." Ook voor Nederlandse kolen- en gascentrales wordt het steeds moeilijker de schommelingen in duurzame energie op te vangen, met als gevolg dat de stroomlevering in gevaar komt.

Daar springt Gazprom mooi op in. Het Russische bedrijf barst van het gas. Het is Nederlandse bedrijven niet kwalijk te nemen dat zij kiezen voor de zekerheid die Gazprom biedt, zowel wat betreft de energielevering als de prijs. Russisch gas is immers niet onderhevig aan de financiële gevolgen van grillig duurzaam energiebeleid, want er is geen Russisch duurzaam energiebeleid.

Energie uit Rusland komt echter met een minder zichtbaar prijskaartje. Gazprom is in naam een private onderneming, maar de Russische staat is grootaandeelhouder en gebruikt het bedrijf zowel om binnenlandse investeringen te financieren als buitenlandse concurrenten onder druk te zetten. Dat is vooral in Oost-Europa zichtbaar waar voormalige Sovjetrepublieken in hoge mate afhankelijk zijn olie- en gasimport uit Rusland. Als het beleid van een van deze landen Moskou niet bevalt, en dat komt regelmatig voor sinds ze lid zijn geworden van de Europese Unie en de NAVO, worden de prijzen verhoogd of de gaskraan eventjes dichtgedraaid.

Europa kan weinig doen, want de pijplijnen lopen van oost naar west, niet andersom, en Polen en Tsjechië hebben, juist vanwege de schommelingen op het net die het gevolg zijn van het Duitse energiebeleid, hun verbindingen met Duitsland verbroken. Dan importeert Duitsland ook nog eens gas vanuit Rusland via de Nord Stream-pijpleiding die op de bodem van de Oostzee is gelegd. Duitsland is wat energie betreft al met al minder afhankelijk geworden van Oost-Europese landen.

Wanneer Gazprom vervolgens beetje bij beetje de Nederlandse markt verovert, houden de Russen Duitsland in de houdgreep.

Nederland is de belangrijkste Duitse handelspartner. Duitse moederbedrijven van Nederlandse energieleveranciers staan onder druk. De eigen gasproductie neemt af, en misschien nog sneller dan verwacht wanneer meer velden in Groningen worden gesloten. De Amerikanen exporteren vooralsnog niet genoeg aardgas om Europa de nodige speelruimte te geven. De Russen zullen hun lach nauwelijks kunnen inhouden. De West-Europese landen maken hun eigen energiemarkt kapot en zullen vervolgens met hangende pootjes naar Moskou moeten gaan om een beetje stroom te vragen. Nederland is daar alvast mee begonnen.