Duel econoom en klimatoloog

Warmt de aarde nu op of niet en wat zijn de gevolgen?

De Belgische vice–voorzitter van het VN–klimaatpanel (IPCC), Jean–Pascal van Ypersele, heeft zich kandidaat gesteld voor de opvolging van Rajendra Pachauri. Van Ypersele staat bekend als een klimaatalarmist pur sang, die discussies met klimaatsceptici in de regel uit de weg gaat en hun activiteiten zo mogelijk zelfs tracht te verhinderen. Nochtans slaagde het Belgische weekblad 'Trends' er in hem te strikken voor een discussie met ondergetekende in Brussel aan de vooravond van de klimaattop in Bali in december 2007. De betrokken journalist, Eric Pompen, had veel tijd geïnvesteerd in de voorbereiding daarvan. Maar op een of andere manier verscheen er slechts een sterk verkorte en verwaterde versie van een halve pagina van het dubbelinterview in 'Trends'. Tja, zo gaan die dingen in België. Daar stond tegenover dat de lange versie wèl op internet werd gezet. Ten einde deze aan de vergetelheid te ontrukken, volgt hier de onverkorte tekst.

Aan de vooravond van de nieuwe VN–klimaattop in Bali vechten voor– en tegenstanders van het broeikaseffect een vurige strijd over de opwarming van de aarde uit.

Door Eric Pompen

Van 3 tot 14 december 2007 buigen de Verenigde Naties zich in Bali opnieuw over de te nemen maatregelen tegen de klimaatopwarming. Maar de kritiek zwelt aan. Ondanks het Kyotoprotocol stijgt de uitstoot van CO2 nog altijd, aldus Gwyn Prins (London School of Economics) en Steve Rayner (University of Oxford) in de jongste editie van het maandblad Nature. Bovendien stelt de Vlaamse milieueconoom Johan Albrecht (Universiteit Gent) in zijn nieuw boek dat het IPCC uitgaat van al te alarmistische scenario’s.

Ondertussen woedt op het internet een verhit debat over Al Gore’s film An Inconvenient Truth. Voorstanders verafgoden de voormalige vicepresident van de Verenigde Staten als de nieuwe Messias. Tegenstanders beschuldigen hem van manipulatie. Ook bekvechten beide groepen over de grond van de zaak: stijgen de temperaturen op aarde nu en is de mens daarvoor verantwoordelijk? In een poging klaarheid te scheppen nodigt Trends twee protagonisten uit voor een intellectueel duel. De Belgische klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele neemt het op tegen de Nederlandse econoom Hans Labohm.

TRENDS. Vorige maand won Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede. Gelukkig?

VAN YPERSELE. “Zeer gelukkig. Hij is erin geslaagd de wereld te overtuigen van het feit dat de opwarming van de aarde een realiteit is, veroorzaakt door de mens. Ook ben ik zeer blij met het feit dat de onderzoekers van het IPCC mogen delen in de prijs. Wij trekken al twintig jaar aan de alarmbel zonder gehoord te worden. Dat is soms moeilijk. Maar als je kijkt naar de wetenschappelijke gegevens die uit onze waarnemingen en modellen naar voren komen, kun je niet anders dan de wereld ervoor waarschuwen dat er geen tijd te verliezen is.”

LABOHM. “Ik vind het een schande voor de wetenschap. De film is ongetwijfeld een meesterwerk … maar dan wél een meesterwerk van misleidende klimaatpropaganda. De documentaire rijgt overdrijving, selectief winkelen in de wetenschappelijke literatuur en halve waarheden aan elkaar. Zo heeft het Britse Hooggerechtshof minstens negen fundamentele fouten ontdekt. Maar misschien heeft Al Gore wel gedacht dat een paar leugentjes om bestwil door de beugel konden. Immers, het gaat om niets minder dan de redding van de aarde! Toch!?”

Warmt de aarde nu wel of niet op?

VAN YPERSELE. “100% zekerheid bestaat niet in de wetenschap. Wel bevestigen steeds meer en betere onderzoeken – zowel waarnemingen als simulatiemodellen – dat de gemiddelde temperatuur onrustbarend toeneemt. In de twintigste eeuw bedroeg de algemene stijging 0,75°C. Elf van de twaalf laatste jaren zijn de warmste sinds 1850. Daar komt de volgende twee decennia nog zeker 0,4°C bij. Volgens de 'beste schatting' in het gunstigste scenario zonder uitstootvermindering zal het tegen het einde van de eeuw 2,5°C warmer zijn dan vóór de industriële revolutie. De gevolgen zijn desastreus voor de mensheid. Zo zal een kwart tot een derde van de ecosystemen kunnen verdwijnen als we niets ondernemen.”

LABOHM. “Maar sinds geruime tijd bestaat twijfel aan de juistheid van de statistieken, die IPCC gebruikt. Zo heeft de Nasa in augustus 2007 de historische temperatuurreeksen voor de Verenigde Staten moeten corrigeren – zonder daar overigens veel ruchtbaarheid aan te geven. Als deze relatief betrouwbare cijfers al fout waren, hoe is het dan gesteld met de metingen uit andere landen? China heeft op dat vlak geen al te beste reputatie. Ondertussen gaat Moeder Natuur haar soevereine gang. Negen jaar geleden bereikte de gemiddelde wereldtemperatuur haar hoogtepunt. Sindsdien is de tem­peratuur met 1°C gedaald om vervolgens weer met 0,6 °C te stijgen. Maar nog steeds ligt het niveau 0,4°C onder de piek van 1998. De laatste vijf jaar heeft de temperatuur zich min of meer gestabiliseerd. Er is dus momenteel geen sprake van opwar­ming en al helemaal niet van alarmerende opwarming. Vele klimatologen denken dat de temperatuur weer zal gaan stijgen, maar vele astrofysici verwachten binnenkort een nieuwe kleine ijstijd.”

Tonen de metingen en de groeiringen van bomen, die temperatuurschommelingen weergeven, niet duidelijk aan dat de vrij vlakke curve rond het midden van de 20ste eeuw plots pijlsnel omhoogschiet?

LABOHM. “Onderzoek van McIntyre & McKitrick uit 2005 toont aan dat die hockeystick-grafiek (een reconstructie van de gemiddelde temperatuur over de laatste duizend jaar) van Michael Mann ernstige tekortkomingen vertoont. Tienduizenden wetenschappers zijn van mening dat de mens niets te maken heeft met het broeikaseffect. Het klimaat verandert, maar dat is altijd al zo ge­weest en zal misschien ook altijd zo blijven. Op geen enkele tijdschaal is een verband tussen het verloop van de temperatuur en de CO2–concentratie vast te stellen. Maar er bestaat wél een sterke correlatie tussen de activiteit van de zon en de temperatuur.”

VAN YPERSELE. “McIntyre en McItrick zijn geen klimatologen. Bovendien stond hun artikel in ‘Energy en Environment’ – een niet-wetenschappelijk tijdschrift – terwijl de gezaghebbende publicatie ‘Nature’ de tekst verwierp. Ondertussen zijn de kleine tekortkomingen in de bijna tien jaar oude Mannstudie opgelost. Na verbetering en aanvulling door nieuwe studies is de eindconclusie zelfs nog sterker geworden. Het klimaat was waarschijnlijk nooit zo warm in de laatste 1300 jaar als tijdens de afgelopen halve eeuw. Dat is geen theorie maar een feit. Bovendien is de hockeystick maar één van de alarmerende elementen die wijzen op een klimaatverandering. Als je met modellen projecties voor de toekomst maakt, blijkt dat de temperatuur nog sneller zal stijgen dan nu. Dat is pas verontrustend! Daarbij staat de impact van de mens op het klimaat buiten kijf. Zo schreef de Britse Royal Society deze zomer nog een open brief aan ExxonMobil om te vragen niet langer geld te geven aan groepen die het tegendeel beweren.”

Krijgen de sceptici wel genoeg kans?

VAN YPERSELE. “Het IPCC gaat met iedereen in discussie. Elke opmerking krijgt ‘review editors’ om genoeg aandacht aan de kritiek te besteden. Indien zij het commentaar verwerpen, moet daar een grondige verantwoording voor afgelegd worden. Zo is een eerlijke behandeling van elke auteur gewaarborgd. In die zin heeft het IPCC ná de opmerkingen van McIntyre en McKitrick de Manncurve bevestigd.”

LABOHM. “Over het algemeen worden onze studies genegeerd. In tegenstelling tot het IPCC hanteren de klimaatsceptici geen consensuscultuur. Toch geloven zij niet dat de mens een grote invloed op de klimaatverandering heeft. De natuur stoot immers 96% van de CO2 uit. Bovendien zijn de klimaatmodellen, die de IPCC-rapporten ondersteunen, niet gevalideerd. Integendeel, ze wijken aanzienlijk af van de werkelijkheid. Zo geven de modellen aan dat de meeste opwarming plaatsvindt op 10 kilometer hoogte boven de tropen. Dat blijkt niet te kloppen met de waarnemingen.”

Zijn de modellen fout?

VAN YPERSELE. “De basis van de klimaatwetenschap zijn metingen én natuurwetten. Zo weten we al sinds de negentiende eeuw dat CO2 de infraroodstralen van de aarde absorbeert. Dat is geen hypothese, maar een bewezen fenomeen. Bovendien verstoort de menselijke uitstoot van CO2 – hoe klein ook – in belangrijke mate het evenwicht. De natuur absorbeert namelijk maar de helft van die emissies. Het totale volume CO2 in de atmosfeer stijgt dus jaarlijks. Dat cumulatieve effect leidt tot de opwarming van de aarde. Ten derde is elke wetenschapper van nature sceptisch. Dat is zijn taak. Maar je kunt het vastgestelde feit dat de temperatuur op aarde stijgt, toch niet ontkennen?”

LABOHM. “In de Romeinse periode was het nog warmer. De essentie is dat de Amerikaanse basisgegevens die aan de basis van het klimaatpessimisme liggen, fout waren. Waarschijnlijk deugen de cijfers uit andere landen ook niet. Bovendien krijgen we geen antwoord als we de gegevens opvragen. Mijn kernvraag is dus: Wie controleert die wetenschappers en hoe betrouwbaar zijn hun data?

VAN YPERSELE. “De meeste informatie is vrij. Maar soms verkopen wetenschappelijke instellingen hun data als vruchten van hun inspanningen. Bovendien hanteert het IPCC een strikt systeem van ‘peer control’. Elke stelling wordt door collega’s grondig onder de loep genomen vooraleer als conclusie in het rapport te verschijnen.”

LABOHM. “Maar duizend jaar geleden vond veeteelt plaats op Groenland. Dat wijst erop dat het in die periode warmer was dan nu. Bovendien wijzen de moderne satellietmetingen dat de laatste jaren de temperatuur niet stijgt.”

VAN YPERSELE. “Het jongste IPCC-rapport toont aan dat moderne satellieten dezelfde temperatuurstijging vaststellen als oppervlaktemetingen. Klimaatveranderingen moeten echter op lange termijn bekeken worden. Over de laatste 700.000 jaren was wereldtemperatuur hoog wanneer het CO2–gehalte hoog was, en vice versa. De belangrijkste reden van ongerustheid is dat elk model aantoont dat we evolueren naar een tijdperk met de hoogste temperaturen die de mens ooit gekend heeft. Dat zijn de wetten van de fysica.”

LABOHM. “In de bestaande modellen wordt de invloed van externe factoren – zoals de zon, vulkanen en aerosolen – sterk onderschat. Hoe kun je dan voor meer dan 90% zeker zijn dan dat meer dan 50% van de opwarming van de aarde de laatste vijftig jaar veroorzaakt wordt door de mens? Dat tart elke logica. De astrofysici verwachten binnenkort een kleine ijstijd.”

VAN YPERSELE. “Natuurlijk heeft de zon invloed, maar die blijft zeer beperkt. Bovendien houden de IPCC-modellen rekening met vulkanen en aerosolen.”

Welk belang zou het IPCC bij het ontkennen van de klimaatsceptici hebben?

LABOHM. “De klimaathysterie is uitgegroeid tot een soort van pseudoreligie, die past in het politiek correcte denken van vandaag. Merkwaardig genoeg heeft Margaret Thatcher indertijd het broeikaseffect op de politieke agenda geplaatst. De voormalige Britse premier wilde in de jaren tachtig immers van de kolenmijnen af om ze te laten vervangen door kernenergiecentrales. Die publieke bedrijven met sterke vakbonden leden immers grote verliezen. Door te wijzen op hun nefaste milieuvervuiling kon ze de sluiting en de daaraan gekoppelde ontslagen beter verkopen aan de publieke opinie. Pas daarna eisten de groenen het thema op. Ook de klimatologen, die tot dan toe amper aan de bak kwamen, zagen brood in de opwarming van de aarde om grotere staatssteun voor hun wetenschappelijke onderzoeken te krijgen.”

VAN YPERSELE. “Vraag aan de collega’s in de VS hoe moeilijk het de laatste jaren is om geld voor klimaatonderzoek te krijgen. Alleen studies over satellietmetingen krijgen gemakkelijk steun, want ze dienen defensiedoelstellingen.”

LABOHM. “Ze krijgen jaarlijks toch een paar miljard dollar, terwijl de klimaatsceptici bijna niets krijgen.”

VAN YPERSELE. “Voor mij is het geen kwestie van geloof, maar van feiten. Het zijn de klimaatsceptici die geloven, namelijk dat er geen opwarming van de aarde plaatsvindt. Dát is pas religie. Ik heb vertrouwen in de natuurwetten, die een lange geschiedenis hebben. In wetenschap ben je nooit zeker van iets, aldus Karl Popper. Je kan alleen een voorlopige zekerheid hebben.”

Los van de vraag of de mens nu al dan niet de aarde opwarmt, bevordert het doemscenario toch de wereldwijde inspanningen om het milieu te verbeteren en energie te besparen. Daar kan toch niemand iets op tegen hebben?

LABOHM. “Ja, maar als econoom zoek ik altijd naar de meest efficiënte besteding van de schaarse middelen. Waar moet ik geld aan uitgeven? Je moet je geld inzetten met het hoogste rendement. Het huidige Kyotoprotocol kost Europa tussen 150 à 350 miljard euro per jaar. Maar het nut van die maatregel is niet bewezen, want ze zou maar een netto daling van de temperatuur met 0,02°C opleveren tegen 2050.

VAN YPERSELE. “Dat is juist de reden om veel verder dan Kyoto te gaan.”

LABOHM. “Ná 2012 zal er geen Kyoto meer zijn. De VS, Australië, India en China hebben al laten weten dat er geen vervolg komt.”

Maar Bush heeft toch in september alle leden van G7 samen met China bijeengeroepen om toch iets aan de opwarming van de aarde te gaan doen?

LABOHM. “Ja, maar dat is – net zoals in judo – tactiek. Door even mee te geven, raakt je tegenstander uit balans, waarna je hem met één beweging kunt vloeren.”

VAN YPERSELE. “Bush is in 2008 weg en zal dus geen invloed hebben op de onderhandelingen.”

LABOHM. “Rusland zal er uitstappen en China zal nooit meedoen. Wel gaan de landen inspanningen leveren om hun energie-efficiëntie te verhogen.”

VAN YPERSELE. “Klimaatbeheersing is haalbaar en betaalbaar. Om de temperatuurstijging van de temperatuur onder controle te houden moet de uitstoot van broeikasgassen met 50 tot 85% dalen tegen 2050. Volgens het IPCC kost die investering in minder energieverspilling en meer alternatieve bronnen amper 0,12% van de jaarlijkse groei van het wereldwijde bruto nationaal product. Dat is zelfs minder dan de Britse econoom Nicholas Stern vooropstelt!”

Aldus Eric Pompen.

Nu, zeven jaar later, kan de lezer zich een indruk vormen van wat er allemaal is uitgekomen van de uitspraken van de discussiepartners. Daaruit kan de voorzichtige conclusie worden getrokken dat degenen die voorstander zijn van een verdere marginalisering van het VN-klimaatpanel in Jan-Pascal van Ypersele een ideale voorzitterskandidaat hebben gevonden.

Voor mijn eerdere DDS–bijdragen zie hier.